ΓΛΥΚΥΤΑΤΟΣ ΠΛΗΣΙΟΝ

 

JUAN LARREA

 

ΓΛΥΚΥΤΑΤΟΣ ΠΛΗΣΙΟΝ

 

 Έρχεται ένα σημείο που η γη, σκληρά πατημένη από τις σόλες και τα τακούνια του ταξιδιώτη και κατά βάθος ενοχλημένη απ’ τη σιωπή της, κρύβεται ανάμεσα σε βράχους και αρνείται πια να την πατάνε. Αυτή τότε είναι η στιγμή που μπροστά σε κατάπληκτα μάτια σχεδιάζονται με πνεύμα ηρωικό οι παγετώδεις κορδιγιέρες σε συνεργασία με τις αναμαλλιασμένες μέρες του φθινόπωρου. Ο ταξιδιώτης όμως εξαπολύει έναν αναστεναγμό και αρχίζει την ανάβαση. Δεν είναι πια τα τακούνια του, αλλά οι αιχμηρές άκρες των κάτω του άκρων που σκάβουν, ώσπου  να καταλάβουν και ο ταξιδιώτης και η γη το αμοιβαίο τους λάθος· επιθυμούσαν αμφότερα τα μέρη να ικανοποιήσουν τον εαυτό τους. Και αν είναι κάτι που τους εμποδίζει, είναι απλώς μια ματαιοδοξία. —Εσείς πρώτος. — Α, επ’ ουδενί τρόπω, εσείς πρώτος. Έρχεται μετά κλεφτά το γρασίδι για να εξομαλύνει ό,τι τραχύ και ανώμαλο, έρχονται συνάμα και λέξεις ανακατεμένες με κάθε λογής λουλουδάκια, ώσπου τελικά, σε μιαν εύκολη κατηφορική κλίση, επανέρχονται τα πάντα στην κανονικότητά τους.

 

Εσείς πρώτος, εσείς πρώτος... Πρόκειται να πιάσεις τον άλλον από πίσω, και η θέση αυτή είναι απολύτως πλεονεκτική για πολλούς λόγους. Η πόρτα μπορεί αίφνης να κλείσει αφήνοντας τον αντίπαλο μέσα. Αυτή είναι και η περίπτωση του ζωγράφου που, στέκοντας μπροστά στον πίνακά του, κατέληξε να κάνει θαύμα σε αυτή την επίμονη τεχνική. —Εσείς πρώτος — και ακολούθως το μοντέλο του πάει και χώνεται στη μέση τελείως απρόσεκτα. Έπειτα το θέμα ήταν πλέον να μπλοκάρουμε απλώς την έξοδο με μια γρήγορη κίνηση του πινέλου. Η δυσκολία η μεγάλη προέκυψε, όταν επιχείρησε να κάνει την αυτοπροσωπογραφία του, αλλά δεν πέτυχε παρά μόνο τη φόρμουλα. Επικουρούμενος από τη σιωπή κάποιας νύχτας εγλίστρησε ο ίδιος μέσα στον καμβά και τον έκλεισε από την άλλη πλευρά. Το σύμπαν ολόκληρο επιάστηκε στη φάκα. Πέθανε, αλλά μαζί του πέθανε και η ρεαλιστική ζωγραφική. Χρόνια αργότερα ξεθάφτηκε, οπότε και κατέστη δυνατόν να επαληθευτεί η ύπαρξη μιας επιγραφής στο εσωτερικό του καπακιού του φερέτρου του: «Ενθάδε κείται σύμπας της ζωγραφικής ο κόσμος». Την αυτοπροσωπογραφία του την είχε πλέον αποκτήσει.

 

Όποιος αμφιβάλλει, πριν προβεί στα περαιτέρω, πρέπει να κάνει ένα απλό πείραμα. Πάρε ένα γεμάτο περίστροφο και, κάνοντας πως παίζεις, φέρ’ το κι ακούμπα το στον κρόταφο σου. Θα νιώσεις αμέσως την αναγγελία μιας ερχόμενης άνοιξης και τη ρευστοποίηση των ποδιών του κόσμου που αρνούνται να σε στηρίξουν. Εάν δεν έχεις λόγους για το αντίθετο, πυροβόλησε, δώσε θέση στην εγκεφαλική σου μάζα, μοίρασε τον εαυτό σου σε ίσα μέρη όπως ο ήλιος το μεσημέρι, εγκαταλείποντας την υπερηφάνεια της καθετότητας. Η γλύκα που απλώνεται ολόγυρα είναι συγκρίσιμη μόνο με τις βιολέτες που τις αφήνει κάποιο κρύο χέρι να μεγαλώνουνε. Μία-μία θα βγουν οι εσωτερικές σημαίες: Ειρήνη, Ειρήνη, Ειρήνη.

 

Γιατί όταν το χάος επέτυχε το πρώτο του σκίτσο με προκαθορισμένη πόζα, στημένο και βυθισμένο μέχρι τους ώμους του στη σταχτιά μαγιά και στον ήλιο, έπιασε χωρίς να βάλει ιδιαίτερη δύναμη ν’ αναζητά προστατευτικό φλοιό, όλες οι άλλες ανεκπλήρωτες δυνατότητες διαλογίστηκαν την εκδίκηση που εκπληρώνεται μέρα τη μέρα. Αρκεί ν’ αναλογιστούμε το θέαμα που μας δίνει ο ανθρώπινος εγκέφαλος, όπου μια χούφτα απ’ αυτή την πρώτη ύλη παρέμενε κρυμμένη, άμορφη ακόμη και σε λανθάνουσα κατάσταση, και όπου όλες αυτές οι ματαιωμένες δυνατότητες στεγάζονται και διατηρούν το δικαίωμά τους ενάντια στον τρέχοντα κώδικα της φύσης. Εκεί είναι, εκεί, ο αδύνατος φυσικός που περιφρόνησε το σύμπαν περιορίζοντας τον εαυτό του. Ο άντρας αρχίζει να κοιτάζει, παραδείγματος χάριν, τη ροή του νερού και νιώθει τον εαυτό του να φεύγει, αλλά ταυτόχρονα νιώθει και να φτάνει. Από πού; Και ιδού τι λέγεται:

 

Είναι απαραίτητο να κατέχετε όλο το μήκος, το πριν και το μετά. Τελικά, τίποτ’ άλλο δεν είναι ο αγώνας που έγινε. Το απαραίτητο είναι να επιστρέψουμε τον κόσμο στην πρωτόγονη αμορφία του, για να ζήσουμε σε αυτόν κατά το γούστο μας, να υπολογίσουμε σε δόσεις τον χρόνο και τον χώρο με μεταβλητό τρόπο, υποβάλλοντάς τους σε διαφορετικές ψυχικές πιέσεις χωρίς άλλο σύμβουλο από το αίσθημα του ίδιου του ρυθμού, απελευθερώνοντας τους εαυτούς μας από αυτή τη θλιβερή ταχύτητα που μας κάνει να φτάνουμε αργά παντού και πάντοτε. Είναι απαραίτητο να ακυρώσουμε τον θάνατο με τόσο απλό τρόπο, φτάνοντας στην ώρα μας, και να μην μένουμε στην εξέδρα ή στην προκυμαία με την αναπνοή μας κομμένη.

 

Για να περπατήσετε από μέσα προς τα έξω πρέπει πρώτα να έχετε πάρει το αντίθετο μονοπάτι: από έξω προς τα μέσα και αντίστροφα· ό,τι ίσχυε για την ανθρώπινη ύπαρξη μάς δείχνει ότι, αν βρισκόμαστε κάπου, ο χρόνος δεν έχει καμία πραγματικότητα παρά μόνο ως ανάσα του χώρου. Το πριν και το μετά αποτελούν απλώς δύο επί μέρους προοπτικές. Ως απόδειξη αυτού ξεμυτίζω κι εγώ σ’ έναν καθρέφτη, που προφανώς υπήρχε πριν απ’ την παρόρμησή μου, και βρίσκομαι σε αυτόν και συλλογίζομαι την ικανοποίησή μου να βλέπω τον εαυτό μου να λαμβάνεται υπόψη και ακόμη και να σχολιάζεται από την πρώτη ύλη που έχουμε ονομάσει αναίσθητη. Αλλά λόγω των προσωπικών μου αισθήσεων, τουτέστιν της μοναδικής αληθινής πηγής γνώσης, ουδέποτε θα τολμούσα εγώ να επιβεβαιώσω την ανυπαρξία μου στον καθρέφτη πριν από την κρίσιμη στιγμή. Η ταυτοχρονία που παρατηρώ είναι απλώς εγκεφαλική. Λόγω της όχι ακόμα καλά μελετημένης διάθλασης ορισμένων υλών που λάμπουν προς την αιωνιότητα, ο εγκέφαλός μου καταφέρνει εκείνη τη στιγμή ν’ απομονωθεί από τον χρόνο, τοποθετώντας με στην ακριβή στιγμή που με διανοείται ο κρύσταλλος. Διαφορετικά θα ήμουν αναγκασμένος να παραδεχτώ ότι παρέμενα πάντα μέσα στον καθρέφτη, ότι δεν τον άφησα ποτέ ούτε καν για να κάνω ένα τσιγάρο, ότι ο καθρέφτης ήταν το άπειρο όπου συναντώνται οι παράλληλες γραμμές της βροχής. Και όταν ένας καθρέφτης θρυμματίζεται...

 

... ο ποιητής μπαίνει στη σκηνή σαν αγυάλιστο ζαφείρι με το χάραμα καβάλα σε χρυσάφια, πάνω στο χρυσό γαϊδούρι του και με γυμνά τα δάχτυλά του.

 

Μετάφραση: Γιώργος Κεντρωτής.