Δευτέρα 12 Μαΐου 2025

ΑΛΗΤΕΣ

 


ARTHUR RIMBAUD

 

ΑΛΗΤΕΣ

 

Ο καημένος, ο αξιοθρήνητος οαδερφός μου! Πόσες και πόσες στυγερές αγρυπνίες του εχρώσταγα! «Δεν το ’χα πολυπάρει ζεστά το εγχείρημα τούτο. Την κορόιδευα την αναπηρία του. Από λάθος δικό μου και θα γυρνούσαμε ξανά στην εξορία, στη σκλαβιά». Επειδή υπέθετε ότι ήμουν της γκίνιας θύμα, αλλά και ότι με χαρακτήριζε αθωότητα, στις αιτίες πρόσθετε και τις ανησυχητικές.

Από τη μεριά μου εγώ αποκρινόμουν σαρκαστικά σε τούτον εδώ τον σατανικό γιατρό, κατέληγα δε να φτάνω στο παράθυρο. Έπλαθα, πέρα ​​από την ύπαιθρο που τη διέσχιζαν μπάντες σπάνιας μουσικής, τα φαντάσματα της μελλοντικής νυχτερινής τρυφής.

Μετά απ’ αυτή την όχι και τόσο  υγιεινή ψυχαγωγία, ξάπλωνα σ’ ένα αχυρόστρωμα. Και σχεδόν κάθε βράδυ, αμέσως με το που μ’ έπαιρνε ο ύπνος, σηκωνόταν ο καημένος ο αδερφός μου, με το στόμα του σάπιο, με τα μάτια του βγαλμένα, —όπως, άλλωστε, ονειρευότανε τον εαυτό του! — και μ’ έσερνε στη σάλα λέγοντάς μου με ουρλιαχτά το θλιβερά ηλίθιο όνειρο του.

Εγώ είχα όντως και με όλη μου την πνευματική ειλικρίνεια δεσμευθεί να τον επαναφέρω στην αρχέγονη κατάσταση του γιου του Ήλιου, — οπότε δώσ’ του να περιπλανιόμαστε, τρεφόμενοι με κρασί των σπηλαίων και μπισκότα του δρόμου, έτσι μάλιστα καθώς βιαζόμουν να βρω και τον τόπο και τη συνταγή.

 

Μετάφραση: Γιώργος Κεντρωτής


.

Σάββατο 3 Μαΐου 2025

ΠΡΩΙΝΟ ΜΕΘΗΣ


 

ARTHUR RIMBAUD

 

ΠΡΩΙΝΟ ΜΕΘΗΣ

 

Ω δικό μου Καλό! Ω δικό μου Κάλλος! Ω φαμφάρα στυγερή εσύ, όπου ούτε καν τρεκλίζω! αλλά και καβαλέτο μαγικό! Ζήτω για το ανήκουστο έργο και για το θαυμαστό το σώμα, και για πρώτη μου εμένα φορά! Το όλον ξεκίνησε με των παιδιών τα γέλια, και με αυτά θα τελειώσει. Το δηλητήριο τούτο θα παραμένει μέσα σ’ όλες μας τις φλέβες ακόμα κι όταν, με την φαμφάρα ν’ αλλάζει σκοπό, εμείς θα επιστρέφουμε στην πανάρχαια δυσαρμονία. Ω, μα τώρα τ’ αξίζουμε εμείς όλα τούτα τα μαρτύρια! ας περιμαζέψουμε λοιπόν με ζέση αυτή την υπεράνθρωπη υπόσχεση που έχει δοθεί στο πλασμένο κορμί μας και στην ομοίως πλασμένη ψυχή μας: αυτή την υπόσχεση, τούτη την παράφορη άνοια! Την κομψότητα, την επιστήμη, τη βία! Μας υποσχέθηκαν ότι το δέντρο του καλού και του κακού θα το θάψουν στο έρεβος, ότι θα εκτοπίσουν τους φορείς της τυραννικής εντιμότητας, ώσπου να καταφέρουμε εμείς ν’ αρθρώσουμε τον αγνότατο έρωτά μας. Με κάτι αηδίες είχε ξεκινήσει το πράγμα και τελειώνει —μη μπορώντας να μας βγάλει με τη μία έξω απ’ αυτή την αιωνιότητα—… τελειώνει, ναι, μέσα σ’ έναν σάλο… μέσα σε αρωμάτων σύγχυση.

      Γέλια παιδιών, διακριτικότητα σκλάβων, παρθένων αυστηρή λιτότητα, τρόμε των εδώ μορφών και αντικειμένων, την ευλογία μου εγώ για τη θύμηση αυτής της αγρυπνίας σάς δίνω. Το πράγμα ξεκίνησε με την όποια χειρότερη χωριατιά υπάρχει και να που τώρα τελειώνει με φλογερούς και κατάψυχρους αγγέλους.

      Μικρό νυχτέρι μέθης άγιο, πανάγιο! κι ας ήταν όλο κι όλο ό,τι μας εχάρισες μια μάσκα μόνο. Σ’ το επαληθεύουμε, μέθοδε! Δεν ξεχνάμε ότι χθες εδόξαζες την κάθε εποχή μας. Έχουμε πίστη στο δηλητήριο — έχουμε. Ξέρουμε να δίνουμε τη ζωή μας όλη κάθε μα κάθε μέρα.

      Ιδού η εποχή των Δολοφόνων.


Παρασκευή 2 Μαΐου 2025

ΓΙΑ ΤΟΥΣ «ΚΟΛΟΦΩΝΕΣ» ΤΟΥ ΓΙΑΝΝΗ ΜΑΜΑΗ

 


ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΕΝΤΡΩΤΗΣ

 

ΓΙΑ ΤΟΥΣ «ΚΟΛΟΦΩΝΕΣ» ΤΟΥ ΓΙΑΝΝΗ ΜΑΜΑΗ

 

Τις επόμενες σκέψεις τις έκανα και τις κατέγραψα βλέποντας ( : μελετώντας, καλύτερα) τους κολοφώνες του φίλου μου και αρχιμάστορα Γιάννη Μαμάη, που εκτίθενται στο Μουσείο Γουλανδρή. Κάμποσοι από αυτούς (όχι και λίγοι) αφορούν δικά μου βιβλία. Δεν θα πω για την έκθεση πολλά λόγια. Ούτε για τον καλλιτέχνη. Θα πω μόνο τούτο: ότι το γεγονός και το είδος της έκθεσης είναι μοναδικά μέχρι σήμερα. Δεν διαθέτω κανένα προορατικό χάρισμα, αλλά κάτι μου λέει ότι η έκθεση αυτή είναι η πρώτη και θα είναι η τελευταία με τέτοιο θέμα. Κατόπιν τούτου ας περάσουμε στο είδος «κολοφώνας»/

Όσοι «ξέρουν από βιβλία», και δεν διαβάζουν απλώς για να περνάει η ώρα τους, κάθε φορά που πιάνουν βιβλίο στα χέρια τους, ξεκινούν κατ’ έθιμον από το τέλος. Πρόκειται για τους αληθείς «αναγνώστες», γι’ αυτούς που επιθυμούν όχι απλώς να διαβάσουν, αλλά να «αναγνωρίσουν» πράγματα, και δη και με τις δύο σημασίες της λέξης: τόσο ως εμπέδωση ήδη κεκτημένης γνώσης όσο και ως υποδοχή και ένταξη νέας γνώσης σε παραδεκτό από τους ίδιους πλαίσιο αναφοράς. Με δυο λόγια: ξεκινούν από τον κολοφώνα του βιβλίου – από ένα σύντομο κείμενο στο τέλος του βιβλίου, όπου παρατίθενται συνήθως με κεφαλαία γράμματα και με κάθε βραχύτητα στοιχεία σχετικά με τη δημιουργία του.

Τέτοια στοιχεία είναι ο τίτλος του βιβλίου, το ονοματεπώνυμο του συγγραφέα ή/και του μεταφραστή του, καθώς και τα ονοματεπώνυμα αυτών που έκαναν τη σελιδοποίηση και τις διορθώσεις των τυπογραφικών δοκιμίων. Έπονται πληροφορίες σχετικά με το πότε (μήνας και έτος) εκδόθηκε το βιβλίο, σε ποιο τυπογραφείο και σε ποιο είδος χαρτιού (και με ιδιαίτερη αναφορά στο βάρος του), και για λογαριασμό ποιου εκδοτικού οίκου τυπώθηκε. Στο τέλος του σύντομου κειμένου αναφέρονται τα ονόματα του βιβλιοδέτη και του γενικού επιμελητή της έκδοσης. Αν ο εκδότης το κρίνει απαραίτητο, παρατίθενται σε διακριτή θέση παρακάτω και με πεζά γράμματα ο αύξων αριθμός εκδόσεως του βιβλίου στο πρόγραμμα του εκδοτικού οίκου καθώς και ο κωδικός αριθμός που έχει λάβει στον κατάλογό του.

Ο κολοφώνας έχει μακρά ιστορία που πάει πίσω ίσαμε τα μέσα του 15ου αιώνα. Έως και πρόσφατα μάλιστα αποτελούσε απαράγραπτο συστατικό στοιχείο του βιβλίου: παρά τη βραχύτητά του μπορούμε να του απονείμουμε τον τιμητικό τίτλο ότι είναι ο ληξίαρχος ή και ο βιογράφος του. Επίσης θα μπορούσαμε να τον χαρακτηρίσουμε ως αποθήκη πληροφοριών σχετικά με το τί και το πώς του αντικειμένου που κρατάμε στα χέρια μας, του «βιβλίου»: δημιουργοί, χρόνος, τόπος και μέσα καταδηλώνονται στις (κατά συντριπτικό κανόνα) κεφαλαιογράμματες αράδες του. Σήμερα σπανίως βλέπουμε πια κολοφώνες στα βιβλία. Τα στοιχεία, που απαιτούνται για να αρτιωθεί ο κολοφώνας, έχουν μεταφερθεί στη σελίδα 4 του βιβλίου, στη λεγόμενη «ταυτότητα».

Αυτή η αλλαγή, ωστόσο, έχει επιφέρει και αλλαγές στην εμφάνιση των λίγων κολοφώνων του σήμερα, σε σημείο τέτοιο δε που μπορούμε να μιλήσουμε για ανακαίνιση και εμπλουτισμό του είδους. Τις περισσότερες φορές στον κολοφώνα προστίθεται κάποιο εικαστικό στοιχείο: γραμμικό σχέδιο, χαρακτικό, πίνακας, φωτογραφία. Δεν πρόκειται απλώς για κάτι σαν συνοδευτικό «σχόλιο». Το όλον ορίζει ένα οπτικό ενέργημα που καθιστά τον κολοφώνα όντως και αναντιρρήτως εικαστικό κατόρθωμα: γράμματα και γραμμές και χρώματα συνθέτουν πίνακα. Ας μην ξεχνάμε ότι στα ελληνικά η λέξη «πίνακας» σημαίνει τόσο τον «κατάλογο» όσο και το ζωγραφικό έργο: αυτό ακριβώς έχουμε στον κολοφώνα.

Ο κολοφώνας συνιστά πραγματικά έργο τέχνης. Σηματοδοτεί το τέλος μιας διαδικασίας και το ύψος της, όπως σημαίνει και το πέρασμα από το ιδεϊκό μέρος του βιβλίου και την τυπογραφική αποτύπωσή του με μελάνια στο χαρτί σε μιαν άλλη ουσία: στο υλικό αντικείμενο, που αν θεωρηθεί ως εικαστικό έργο, άφοβα μπορούμε να πούμε ότι ο κολοφώνας είναι η τελευταία πινελιά του καλλιτέχνη, του μάστορα που παράγει το βιβλίο.

Στον κολοφώνα ως συμπαγές τεμάχιο λόγου αναδεικνύεται και μια συμβιωτική σχέση: οι δεξιοτέχνες δημιουργοί του βιβλίου, αφού έχουν λειτουργήσει ως μέλη «μουσικού» συγκροτήματος (η εντός των εισαγωγικών λέξη ας διαβαστεί, παρακαλώ, με αναφορά πρωτίστως στις Μούσες) και αφού έχουν ήδη παραγάγει το καλλιτεχνικό τους πόνημα, συγκεντρώνονται σε διακριτό μέρος, στον οίκο του βιβλίο, και δη στο λίβινγκ ρουμ του σχετικού οικήματος, για να σημάνουν συνοπτικά με την εκεί παρουσία τους το συνεργατικό/συμβιωτικό πνεύμα που έφερε στον κόσμο το συγκεκριμένο βιβλίο. Κατόπιν τούτου θα μπορούσαμε να περιγράψουμε τον κολοφώνα όχι μόνο ως κρυφό συλλογικό καλλιτέχνη, αλλά και ως οιωνό καλών πραγμάτων που χρησιμοποιώντας μελάνια ευαγγελίζεται με γράμματα και λέξεις, με σχήματα και σχέδια προϊόντα λόγου υψηλά. Των πραγμάτων αυτών ο λόγος είναι φως δημιουργικό και απεικαζόμενο – στον κολοφώνα!

Ο κολοφώνας «μπαίνει» και πρέπει να «μπαίνει»» στο τέλος, επειδή είναι τέλος, δηλαδή και τέρμα και σκοπός. Και ο σκοπός χρειάζεται να υπάρχει πάντοτε. Κάτι που δεν έχει σκοπό είναι όντως άσκοπο, αχρείαστο, άχρηστο. Ο καλός αναγνώστης των βιβλίων (αυτός, δηλαδή, που τρέφει ευγενείς σκοπούς, επειδή εκτός από το περιεχόμενο του βιβλίου ενδιαφέρεται και για την αισθητική τής μορφής του, για να συνδυάσει διαλεκτικά το τί με το πώς) ξεκινάει πάντα από το δίσημο τέλος για να απολαύσει την ανάγνωσή του σαν να είναι καλό κρασί. Δεν έχει σημασία το είδος των συνυφαινομένων (γι’ αυτό και δεν χρειάζεται να κολλήσουμε στη φιλολογική τάξη του παραδείγματος), αλλά κάτι τέτοιο λέει στους Νόμους του ο Πλάτων δια στόματος Αθηναίου: Ἐπὶ τοίνυν τῇ τῆς μέθης χρείᾳ τὸν κολοφῶνα πρῶτον ἐπιθῶμεν, εἰ καὶ σφῷν συνδοκεῖ. Αναλογικώς ισχύει αυτό και για τα βιβλία, και μάλιστα ισχύει άριστα, αφού και αυτά (δια του λόγου που αρθρώνουν) αποσκοπούν στο να μεθύσουν με γνώσεις τους αναγνώστες τους.

Ευχαριστούμε από καρδιάς τον αρχιμάστορα Γιάννη Μαμάη για τη μοναδική του προσφορά στην τέχνη του Γουτεμβέργιου.


Δευτέρα 28 Απριλίου 2025

ΠΡΟΤΙΜΩ ΝΑ ΧΑΝΩ...

 


PIER PAOLO PASOLINI

ΠΡΟΤΙΜΩ ΝΑ ΧΑΝΩ ΠΑΡΑ ΝΑ ΚΕΡΔΙΖΩ ΑΔΙΣΤΑΚΤΑ ΚΑΙ ΜΕ ΑΔΙΚΟΥΣ ΤΡΟΠΟΥΣ

Είμαι άνθρωπος παλιάς κοπής, που έχει διαβάσει τους κλασικούς, που έχει μαζέψει σταφύλια στο αμπέλι, που έχει αναπολήσει με το χάραμα ή το ηλιοβασίλεμα στα χωράφια. Οπότε δεν ξέρω τι να κάνω με έναν κόσμο που δημιουργήθηκε, από τη βία, από την αναγκαιότητα της παραγωγής και της κατανάλωσης. Το απεχθάνομαι τελείως όλο αυτό: απεχθάνομαι τη βιασύνη, τον θόρυβο, τη χυδαιότητα, τον καριερισμό. Είμαι άνθρωπος που προτιμά να χάνει παρά να κερδίζει αδίστακτα και με άδικους τρόπους. Και το ωραίο είναι ότι έχω το θράσος να υπερασπίζομαι αυτή τη στάση, να τη θεωρώ σχεδόν αρετή.

Μετάφραση: Γιώργος Κεντρωτής.

ΒΙΒΛΙΑ... ΒΙΒΛΙΑ...

 

























Κυριακή 27 Απριλίου 2025

ΝΑ ΜΗ Σ᾽ ΑΓΓΙΖΕΙ Η ΝΥΧΤΑ, ΜΗΤΕ Η ΑΥΓΗ...

 


PABLO NERUDA

 

ΝΑ ΜΗ Σ᾽ ΑΓΓΙΖΕΙ Η ΝΥΧΤΑ, ΜΗΤΕ Η ΑΥΓΗ,

ΜΑ ΜΗΤΕ ΚΙ Ο ΑΕΡΑΣ

 

Νὰ μὴ σ᾽ ἀγγίζει ἡ νύχτα, μήτε ἡ αὐγή, μὰ μήτε κι ὁ άέρας,

μονάχα ἡ γῆ, τὸ χῶμα, καὶ ἡ ἀρετὴ τῶν σταφυλιῶν, ναί,

τὰ μῆλα ποὺ ὡριμάζουν στὸ ἄκουσμα νερῶν καθάριων,

καὶ ἡ λάσπη ἢ τὸ ρετσίνι ἀπ᾽ τὸν εὐωδιαστό σου τόπο.

 

Ἀπ᾽ τὸ Κιντσαμαλί, ὅπου καὶ τὰ μάτια σου φτιαχτῆκαν,

μέχρι τὰ πόδια σου, γιὰ ἐμὲ πλασμένα στὴ Φροντέρα,

ἐσὺ εἶσαι ὁ σκοῦρος σβόλος ποὺ πολὺ καλὰ γνωρίζω:

καὶ στὶς λαγόνες σου ξανακουμπάω ἐγὼ ὅλο τὸ στάρι.

 

Ἀραουκάνα μου, μπορεῖ καὶ νὰ μὴν εἶχες νιώσει

πώς, πρὶν σ᾽ ἐρωτευθῶ, εἶχα λησμονήσει τὰ φιλιά σου,

πλὴν ὅμως ἡ καρδιά μου ἐκεῖ τὸ στόμα σου θυμόταν·

 

γεμάτος μὲ βαθιὲς λαβωματιὲς τοὺς δρόμους πῆρα,

κι ἔφτασε κάποτε ἡ στιγμὴ νὰ καταλάβω,

ἀγάπη μου, πὼς σπίτι μου εἶμαι: μὲ φιλιὰ καὶ ἡφαίστεια.

 

Μετάφραση: Γιῶργος Κεντρωτής.





ΕΝΑ ΑΠΕΡΟΛ ΜΕ ΤΟΝ ΑΝΤΟΝΙΟ ΓΚΡΑΜΣΙ

 



ΕΝΑ ΑΠΕΡΟΛ ΜΕ ΤΟΝ ΑΝΤΟΝΙΟ ΓΚΡΑΜΣΙ

Έχω 283 βιβλία του Γκράμσι και για τον Γκράμσι. Το εδώ εικονιζόμενο το έχω δύο φορές (η μία τετράδα τόμων είναι "τετράδια "εργασίας", και είναι "καταμουτζουρωμένη", η άλλη -αυτή εδώ- είναι για τη βιβλιοθήκη). ❤ Πάνω από τα μισά τα έχω διαβάσει. Για τα υπόλοιπα υπάρχει χρόνος - όσο υπάρχει. Θα μείνει πόθος διακαής και ανεκπλήρωτος (το ξέρω) η μετάφρασή του έργου αυτού στα ελληνικά από τον γράφοντα. Μακάρι να το κάνει άλλος, και μακάρι να προλάβω να το δω. Στο παρελθόν έχει γίνει μια μικρή επιλογή κειμένων από αυτό το γιγαντιαίο έργο και έχει κυκλοφορήσει από τον Ηριδανό. Εννοείται ότι την έχω. από όλους τους φιλοσόφους, με τους οποίους εντελώς ερασιτεχνικά ασχολήθηκα, ο Γκράμσι είναι ο "φίλος μου", είναι ο "δάσκαλός μου". ❤ Επέτειος του θανάτου του σήμερα, και ήθελα να γράψω αυτά τα δυο-τρία λόγια.
Viva Gramsci!

ΑΝΤΟΝΙΟ ΓΚΡΑΜΣΙ