Εδώ πρώτα εικονίζεται ο Οδυσσέας Ελύτης και αποκάτω απεικονίζεται στον πίνακα του Ανρί Λε Φωκονιέ ο Πιέρ Ζαν Ζουβ.
ΠΙΕΡ ΖΑΝ ΖΟΥΒ
HÉLÈNE
Que tu es belle maintenant que tu n'es plus
La poussière de la mort t'as déshabillée même de l'âme
Que tu es convoitée depuis que nous avons disparu
Les ondes les ondes remplissent le coeur du désert
La plus pâle des femmes
Il fait beau sur les crêtes d'eau de cette terre
Du paysage mort de faim
Qui borde la ville d'hier les malentendus
Il fait beau sur les cirques verts inattendus
Transformés en églises
Il fait beau sur le plateau désastreux nu et retourné
Parce que tu es si morte
Répandant des soleils par les traces de tes yeux
Et les ombres des grands arbres enracinés
Dans ta terrible chevelure celle qui me faisait délirer.
ΕΛΕΝΗ
Τί ωραία που είσαι τώρα που δεν υπάρχεις πια
Η τέφρα του θανάτου σ’ έγδυσε κι απ’ την ψυχή σου ακόμη
Τί ποθητή που είσαι απ’ τον καιρό που αφανιστήκαμε
Κύματα κύματα γεμίζουν την καρδιά της ερήμου
Την πιο πελιδνή από τις γυναίκες
Ωραία που είναι στις υδάτινες κορφές της γης αυτής
Του νεκρού απ’ την ασιτία τοπίου
Που ζώνει ολόγυρα την πολιτεία την πρωτινή
Ωραία που είναι μες στα χλοερά κι απρόσμενα πλατώματα
Στο γυμνό κι ανάστροφο κι ολέθριον οροπέδιο
Που είσαι τόσο πεθαμένη
Σκορπώντας ήλιους απ’ τ’ αχνάρια των ματιών σου
Και στους ίσκιους των μεγάλων ριζωμένων δέντρων
Στη φοβερή σου κόμη αυτήν που μ’ έρριχνε σε παραμιλητό.
Mετάφραση: Οδυσσέας Ελύτης
Poussière heißt Staub (skonê), nicht Asche (tephra), wie es Elytis will - das französische Wort dafür wäre cendre. Jouve schreibt "les ondes", also "die Wellen" - "ta kymata", nicht "kymata", wie es bei Elytis steht - das hieße im Französischen des ondes.
ΑπάντησηΔιαγραφήIch glaube nicht, daß diese Abweichungen gewollt waren, daß die griechische Übertragung davon profitiert hat - er übersetzt ja das Ganze wortwörtlich. Was bedeutet denn diese Unpräzision im konkreten Detail?
Auch heute ein Druckfehler:
ΑπάντησηΔιαγραφήstatt "Héléne" (im Titel) schreib "Hélène" - also accent grave auf das zweite e, nicht aigu!
Διαβάζοντας εδώ για την Ελένη, την έρημο και το θάνατο λειτούργησα για μιαν ακόμη φορά συνειρμικά και θυμήθηκα μιαν άλλη Ελένη, αυτή του Γ. Σεφέρη. Να'τη λοιπόν, "αναδύεται ως άλλη Αφροδίτη":
ΑπάντησηΔιαγραφήΤ’ αηδόνια δε σ’ αφήνουνε να κοιμηθείς στις Πλάτρες.
Αηδόνι ντροπαλό, μες στον ανασασμό των φύλλων,
συ που δωρίζεις τη μουσική δροσιά του δάσους
στα χωρισμένα σώματα και στις ψυχές
αυτών που ξέρουν πως δε θα γυρίσουν.
Τυφλή φωνή, που ψηλαφείς μέσα στη νυχτωμένη μνήμη
βήματα και χειρονομίες. δε θα τολμούσα να πω φιλήματα.
και το πικρό τρικύμισμα της ξαγριεμένης σκλάβας.
Τ’ αηδόνια δε σ’ αφήνουνε να κοιμηθείς στις Πλάτρες.
Ποιές είναι οι Πλάτρες; Ποιός το γνωρίζει τούτο το νησί;
Έζησα τη ζωή μου ακούγοντας ονόματα πρωτάκουστα;
καινούργιους τόπους, καινούργιες τρέλες των ανθρώπων ή των θεών.
η μοίρα μου που κυματίζει ανάμεσα στο στερνό σπαθί ενός Αίαντα
και μιαν άλλη Σαλαμίνα μ’ έφερε εδώ σ’ αυτό το γυρογιάλι.
Το φεγγάρι βγήκε απ’ το πέλαγο σαν Αφροδίτη.
σκέπασε τ’ άστρα του Τοξότη, τώρα πάει νά ‘βρει
την καρδιά του Σκορπιού, κι όλα τ’ αλλάζει.
Πού ειν’ η αλήθεια;
Ήμουν κι εγώ στον πόλεμο τοξότης.
το ριζικό μου, ενός ανθρώπου που ξαστόχησε.
Αηδόνι ποιητάρη,
σαν και μια τέτοια νύχτα στ’ ακροθαλάσσι του Πρωτέα
σ’ άκουσαν οι σκλάβες Σπαρτιάτισσες κι έσυραν το θρήνο,
κι ανάμεσό τους - ποιος θα τό -λεγε - η Ελένη!
Αυτή που κυνηγούσαμε χρόνια στο Σκάμαντρο.
Ήταν εκεί, στα χείλια της ερήμου. την άγγιξα, μου μίλησε:
«Δεν ειν’ αλήθεια, δεν ειν’ αλήθεια» φώναζε.
«Δεν μπήκα στο γαλαζόπλωρο καράβι.
Ποτέ δεν πάτησα την αντρειωμένη Τροία».
Με το βαθύ στηθόδεσμο, τον ήλιο στα μαλλιά, κι αυτό
το ανάστημα
ίσκιοι και χαμόγελα παντού στους ώμους στους μηρούς στα γόνατα.
ζωντανό δέρμα, και τα μάτια με τα μεγάλα βλέφαρα,
ήταν εκεί, στην όχθη ενός Δέλτα.
Και στην Τροία;
Τίποτε στην Τροία - ένα είδωλο.
Έτσι το θέλαν οι θεοί.
Κι ο Πάρης, μ’ έναν ίσκιο πλάγιαζε σα να ήταν πλάσμα ατόφιο.
κι εμείς σφαζόμασταν για την Ελένη δέκα χρόνια.
Μεγάλος πόνος είχε πέσει στην Ελλάδα.
Τόσα κορμιά ριγμένα
στα σαγόνια της θάλασσας στα σαγόνια της γης.
τόσες ψυχές δοσμένες στις μυλόπετρες, σαν το σιτάρι.
Κι οι ποταμοί φουσκώναν μες στη λάσπη το αίμα
για ένα λινό κυμάτισμα για μια νεφέλη
μιας πεταλούδας τίναγμα το πούπουλο ενός κύκνου
για ένα πουκάμισο αδειανό, για μιαν Ελένη.
Κι ο αδερφός μου;
Αηδόνι αηδόνι αηδόνι,
τ’ είναι θεός; τι μη θεός; και τι τ’ ανάμεσό τους;
Τ’ αηδόνια δε σ’ αφήνουνε να κοιμηθείς στις Πλάτρες.
Δακρυσμένο πουλί, στην Κύπρο τη θαλασσοφίλητη
που έταξαν για να μου θυμίζει την πατρίδα,
άραξα μοναχός μ’ αυτό το παραμύθι,
αν είναι αλήθεια πως αυτό είναι παραμύθι,
αν είναι αλήθεια πως οι άνθρωποι δε θα ξαναπιάσουν
τον παλιό δόλο των θεών.
αν είναι αλήθεια
πως κάποιος άλλος Τεύκρος, ύστερα από χρόνια,
ή κάποιος Αίαντας ή Πρίαμος ή Εκάβη
ή κάποιος άγνωστος, ανώνυμος, που ωστόσο
είδε ένα Σκάμαντρο να ξεχειλάει κουφάρια,
δεν το ‘χει μες στη μοίρα του ν’ ακούσει
μαντατοφόρους που έρχουνται να πούνε
πως τόσος πόνος τόση ζωή
πήγαν στην άβυσσο
για ένα πουκάμισο αδειανό για μιαν Ελένη.
Γιώργος Σεφέρης, Ελένη από το Ημερολόγιο καταστρώματος Γ’ (1955)
@ Callimachus: "Was bedeutet denn diese Unpräzision im konkreten Detail?" Nichts! Sie sind zu "worttreu", mein lieber Freund! Der Tippfehler wird spaeter korrigiert worden. Danke schoen.
ΑπάντησηΔιαγραφή@ Έλενα: Νά 'σαι καλά, διότι με την επιμέλεια και την τακτικότητά σου εμπλουτίζεις το μπλογκ. Αύριο θά 'χει πάλι "Ελένη" -από τα γαλλικά ομοίως- αλλά και κάτι ακόμα (Μην τα αποκαλύπτουμε όλα, για να έχει το κοινόν αγωνία).
@ Callimachus: Der Akzentfehler ist bereits korrigiert. Es ging ja um keinen Tippfehler, sondern um eine Eigentuemlichkeit meines Computers! Haire!
ΑπάντησηΔιαγραφήWas heißt wortgetreu? Elytis' Willkürlichkeit war nicht gezielt. Poussière (=skonê) und cendre (=staxtê, tephra) sind doch nicht das gleiche; außerdem passt poussière in diesem Zusammenhang besser und hat keine religiösen (sprich: makabren) Implikationen. Les ondes (=TA kymata) ist ebenfalls wirkungsvoller: der bestimmte Artikel (im Original "les", nicht "des") verweißt auf das Vorhandensein ihrer Quelle.
ΑπάντησηΔιαγραφήAlso: auch Nobelpreisträger stehen nicht jenseits aller Kritik - vor allem derjenige, um den es hier geht...