ΦΡΑΓΚΙΣΚΟΣ ΠΕΤΡΑΡΧΗΣ
ΣΟΝΕΤΤΟ ΥΠ’ ΑΡΙΘΜ. 132:
S’amor non è, che dunque è quel ch’io sento ?
Σε σχόλιό του ο καλός φίλος του Αλωνακιού της Ποίησης Κουτσουρέλιος μού έστειλε μια μετάφραση του Κώστα Κουτσουρέλη. Πρόκειται για τη μετάφραση του σονέττου υπ’ 132 από τον Canzoniere… από τον Τραγουδιστή τουτέστιν… του Πετράρχη, καμωμένη σύμφωνα με το γερμανικό μετάφρασμα του Όπιτς –του Μαρτίνου Όπιτς κόμητος της Βοβερφέλδης– το οποίο λειτούργησε εν προκειμένω ως πρωτότυπο. Αφορμής δοθείσης σκάλισα τα χαρτιά μου και βρήκα ότι το συγκεκριμένο σονέττο το έχω μεταφράσει κι εγώ – από το πρωτότυπο «πρωτότυπο»!. Ιδού αμέσως παρακάτω αμφότερα τα μεταφράσματα μαζί, χάριν όσων εκ φιλαναγνωστών επισκεπτών μας αρέσκονται σε συγκριτολογισμούς…
[ΑΝ ΕΙΝΑΙ Η ΑΓΑΠΗ ΑΝΥΠΑΡΚΤΗ, ΠΩΣ ΤΟΤΕ ΜΕ ΦΛΟΓΙΖΕΙ;]
Αν είναι η αγάπη ανύπαρκτη, πώς τότε με φλογίζει;
Αν πάλι υπάρχει αληθινά, για ποιους σκοπούς δουλεύει;
Αν είναι αγνή και αγαθή, γιατί να με παιδεύει;
Αν είναι πάλι μοχθηρή, πώς ηδονές χαρίζει;
Άμα το θέλω που αγαπώ, πόνους πώς δοκιμάζω;
Κι αν δεν το θέλω, τι ωφελεί η θλίψη ετούτη πάλι;
Αν δεν μου είναι ποθητή, ποιος μου την επιβάλλει;
Κι άμα μου είναι ποθητή, τότε γιατί στενάζω;
Όπως η χλόη που λυγά στον άνεμο υποφέρω,
καθώς με φέρνει μια από δω και μια από την άλλη,
σαν βάρκα κλυδωνίζομαι στα κύματα τα μαύρα
που μέσα στ' άγριο πέλαγο δεν βρίσκει τ' ακρογιάλι.
Κι ούτε ό,τι ξέρω θέλω πια, ούτε τι θέλω ξέρω.
Το θέρος νιώθω παγωνιά και το χειμώνα λάβρα.
Μετάφραση: Κώστας Κουτσουρέλης
[ΑΝ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΕΡΩΣ Ο,ΤΙ ΝΙΩΘΩ, ΤΙ ΕΙΝΑΙ; ΠΕΙΤΕ!]
Αν δεν είναι έρως ό,τι νιώθω, τι είναι; Πείτε!
Μα, αν είναι –ναι! – έρως, τότε, Θε μου, τί ’ναι πια ο έ ρ ω ς ;
Καλό; Αι, γιατί καλεί το θάνατο εδώ ακαίρως;
Κακό; Αι, γιατί από βάσανα ή ηδονή κινείται;
Να φλέγομαι εάν ποθώ, αι, τι κλαίγομαι; – να βρείτε!
Μα, αν δεν ποθώ τη φλόγα, ας βρει άλλο ο θρήνος μέρος
να κλάψει! Ω θάνατε ολοζώντανε, τι καιροσ-
κοπείς και μ’ έσφιξες στη μέγγενη του είτε-είτε;!
Κι αφού δε θέλω ούτε-ούτε, τότε τί τους θέλω
τους όρκους; Άνεμοι κακοί τη βάρκα σπάνε σ’
αγριόβραχους· την τρικυμία έχω πλέον κανόνα:
χωρίς καν γνώρας δείγμα, πλην πλούσιος σε πλάνες,
κι εγώ ο ίδιος, φευ, δεν ξέρω πια ποτέ τί τρελο-
ζητάω! Το θέρος τρέμω… ανάβω το χειμώνα…
Μετάφραση: Γιώργος Κεντρωτής
Από τις μεταγλωττίσεις του σονέτου υπ' αριθμ. 132, σεβαστότατε μαιτρ, μου φαίνεται δεν πρέπει να απουσιάζει ο πρώτος, και εν πολλοίς αξέπεραστος, μεταφραστής-δασκευαστής του στην ελληνική. Πρόκειται βεβαίως για τον ανώνυμο Κύπριο ποιητή του 16ου αιώνα. Πέραν του ότι είναι ποιητής σπουδαίος, είναι συγχρόνως και ο κυριότερος εκπρόσωπος του πετραρχισμού στην Ελλάδα.
ΑπάντησηΔιαγραφήΑν εν πικρός ο πόθος, γοιον λαλούσιν,
πώς εν γλυκιά τα πάθη τα δικά του;
κι αν εν γλυκύς, πώς εν σκλερή η καρδιά του;
κι αν εν σκλερός, πώς όλοι τον ποθούσιν;
Αδ δεν εν εμπιστός γοιον τον θωρούσιν,
για τίντα να μετέχουνται μιτά του;
αν εν κι' είναι φτηνός εις τα καλά του,
γιατί παραπονούνται όσοι αγαπούσιν;
Ανίσως και τον κάθαναν πληγώννη,
πώς δεν είναι μιτά του κακιωμένοι,
άμμ' όλοι τ' ακλουθούν όσους κορπώννει;
Έννοια γλυκιά με την πικριά σμιμένη
τους αγαπούν εις τούτον αποσώννει
και δεν νιώθουν πως ζουν αποθαμμένοι.
ΠΡΟΧΕΙΡΟ ΓΛΩΣΣΑΡΙ :
γοιον = όπως, καθώς
για τίντα να μετέχουνται μιτά του = γιατί πάνε και μπλέκουνε μαζί του
φτηνός εις τα καλά του = σπάταλος στ' αγαθά του
αμμ' όλοι τ' ακλουθούν όσους κορπώννει = παρά όλοι όσους πλήττει τον ακολουθούν
τους αγαπούν εις τούτον αποσώννει = φέρνει όσους αγαπούν ώς το σημείο
Συμφωνώ, χοχφεράχτετερ Μάιστερ. Και ευχαριστώ από καρδιάς για το ποστάρισμα. Θα πάω ν' ανακατέψω τώρα τα χαρτιά μου να δω μήπως υπάρχει στο "αρχείο" μου και καμμιά άλλη μετάφραση του εν λόγω σονέττου. Περί του αποτελέσματος των ερευνών μου θα ενημερωθείτε από το μπλογκ. Να είσθε καλά, και να μας φυλάει ο καλός Θεός από το κακό συναπάντημα... (βεβαίως -εννοείται- και από τη σάρα και τη μάρα...)
ΑπάντησηΔιαγραφήBeide Übersetzungen stellen bewundernswerte Leistungen dar.
ΑπάντησηΔιαγραφήKoutsourelis bietet eine Wiedergabe an, welche sich aus seiner sprachlichen Nüchternheit speist. Seine Fassung wirkt ausgeglichen und ist sehr überzeugend.
Kentrotis traut sich eine Nachdichtung - er schreibt den Wortlaut des Originals um und zeigt, daß es sich neu schreiben läßt; der Man ist vom furor poeticus (im Sinne der vier Manien in Platons Phaidros) ergriffen.
Es wäre interessant zu sehen, wie Koutsourelis das originale "Original" übertragen würde - welche Kadenzen er sich wählen würde. Tendenziel glaube ich, ließe man Kentrotis aus der alten deutschen Übersetzung, die der Fassung Koutsourelis' zugrunde lag, das Sonett übersetzen, so würde er zu dem gleichen Ergebnis kommen...
Ach, Callimachus, ab und zu sprechen / schreiben Sie wie die verehrten deutschen Professoren! Das ist kein "Schimpfwort" fuer / gegen Sie. Ganz zum Gegenteil artikuliert es ein Lob; ein Lob des hohen Erkenntnisvermoegens. Aber, ogathe, wann stellen Sie uns zur Verfuegung ihre Celan-(Nach)Dichtungen?
ΑπάντησηΔιαγραφήΦίλτατε Καλλίμαχε, σ' ευχαριστώ για τα καλά σου λόγια. Δεν έχει κανείς συχνά την τύχη να διαλέγεται με τόσο προσεκτικούς αναγνώστες.
ΑπάντησηΔιαγραφήΌσο για το ερώτημά σου, για το τι μορφή θα είχε η απόδοσή μου αν είχε γίνει απευθείας εκ του ιταλικού, το βρίσκω κι εγώ άκρως ενδιαφέρον. Ο Όπιτς μεταφράζει το σονέττο του Πετράρχη σε αλεξανδρινό. Στην εποχή του η γερμανική στιχουργία ακολουθεί ακόμη τα γαλλικά πρότυπα. Τώρα, το φυσικό αντίστοιχο του αλεξανδρινού στα ελληνικά είναι βεβαίως ο δεκαπεντασύλλαβος – η τομή και τα δύο αυτοτελή ημιστίχια απαντούν σε αμφότερους, η εκφραστική τους ομοτροπία είναι προφανής. Αν μετέφραζα από το πρωτότυπο "πρωτότυπο", το πιθανότερο είναι ότι δεν θα προσέφευγα στον εθνικό μας στίχο. Εικάζω ότι θα επιχειρούσα να διατηρήσω τον ενδεκασύλλαβο ή ότι, στην περίπτωση που δεν μ' έπαιρνε το μέτρο, θα κατέληγα στον πολυλαϊκό δεκατρισύλλαβο. Ωστόσο, όλα αυτά δεν είναι παρά εικασίες, στην μετάφραση, όπως και σε κάθε αγώνισμα της πράξης, τέτοιου είδους προαποφάσεις, μικρό μόνο ρόλο διαδραματίζουν. Περισσότερο από τις θεωρίες, ο μεταφραστής πρέπει να εμπιστεύεται το ένστικτό του.
@ Κουτσουρέλιος: "Περισσότερο από τις θεωρίες, ο μεταφραστής πρέπει να εμπιστεύεται το ένστικτό του" - και πάνυ ορθώς γε! Για να είναι " ό ν τ ω ς" μεταφραστής. Εν εναντία περιπτώσει θα αντιμετωπίζει την ποίηση -αναγκαστικά, δεν γίνεται αλλιώς- με πνεύμα αναφανδόν ακαδημαϊκό, όπερ και επιζήμιον. Εμένα πάντως ο ιαμβικός δεκατρισύλλαβος μου "πάει" πολύ για -κατ' αρχήν- βάση μετάφρασης του Πετράρχη. Τα πιο πολλά πετραρχιανά μου μεταφράσματα είναι σε αυτό το μέτρο.
ΑπάντησηΔιαγραφή@Giorgos Kentrotis
ΑπάντησηΔιαγραφήGanz und gar nicht professoral! Das Problem ist, daß ich mich knapp schlagen muß. Stünde ich nicht unter Zeitdruck, so hätte ich ausführlicher und nuancierter geschrieben.
Derzeit übersetze ich die "Atemwende" (1967) Paul Celans. Mir schwebt eine zweisprachige Ausgabe vor, mit Einleitung und ausführlichem Kommentar; im letzteren sollen u.a. diverse Materialien aus dem Nachlaß des Dichters (Erstfassungen, Briefe, Notate usw.) wie auch die kontroverse Interpretationsgeschichte der Einzelgedichte aufgearbeitet werden.
Die Übersetzung des ersten Zyklus -den Celan 1965 separat veröffentlicht hatte- ist schon fertig. Wenn Sie die Bestrafung künftiger Piraten gewährleisten können, stelle ich Ihnen gerne eine Leseprobe zur Verfügung.
@Koutsourelios
Haben Sie herzlichen Dank für Ihre so freundliche Reaktion auf einen kümmerlichen, in Eile verfaßten Kommentar. Mir ging es um jene selbstsicheren Striche, mit denen Sie das Gedicht in einem wirkungsvollen Sprachgebilde zu neuem Leben erwecken. Es ist klar, daß es auf die Temperatur (wenn der Ausdruck zulässig ist) des Originals ankam. Zugleich scheint mir haltbar zu sein, daß die so verstandene "sprachliche Nüchternheit" bei Ihnen zum kompositorischen Prinzip wird. (Damit wird auf keinen Fall impliziert, daß unser beflügelter Kentrotis in alkoholisiertem Zustand schreibt.)
Vom Polylasschen Dekatrisyllabos halte ich auch sehr viel. Heutzutage nimmt sich der Dekapentasyllabos eher abgeschmackt aus, der Endekasyllabos ist seinerseits zu knapp. Daß die Lage ungünstig ist, liegt auf der Hand: das von Polylas erfundene Versmaß ist ein privates Experiment geblieben, das jede Generation dazu einlädt, es in die Verskunst von neuem einzubürgern...
@Kentrotis & Koutsourelios
Sie sollen weitermachen, es lohnt sich.
@ Callimachus: "Wenn Sie die Bestrafung künftiger Piraten gewährleisten können, stelle ich Ihnen gerne eine Leseprobe zur Verfügung". Ganz gerne, wie immer.
ΑπάντησηΔιαγραφή"Damit wird auf keinen Fall impliziert, daß unser beflügelter Kentrotis in alkoholisiertem Zustand schreibt". Eine fruehere Studentin von mir hat behauptet, ich schreibe / uebersetze als ein Betrunkener! Keine Nuechternheit gelte fuer mich.