ΑΦΙΕΡΩΜΕΝΟ ΣΕ ΚΑΤΙ ΑΣΤΟΙΧΕΙΩΤΟΥΣ «ΜΕΤΑΦΡΑΣΙΟΛΟΓΟΥΝΤΕΣ»

 

ΑΦΙΕΡΩΜΕΝΟ ΣΕ ΚΑΤΙ ΑΣΤΟΙΧΕΙΩΤΟΥΣ «ΜΕΤΑΦΡΑΣΙΟΛΟΓΟΥΝΤΕΣ»

 

Ὁμιλεῖ ὁ Κάτουλλος ἀπευθυνόμενος στὸν Ἀντώνιο καὶ στὴν ἐκλεκτὴ  παρέα του, στὶς ἐξοχὲς τῆς Ρώμης.

 

[75] Καὶ νὰ σοῦ πῶ καὶ τοῦτο: ἐγὼ δὲν ἔχω ἀνάγκη κανέναν ἕλληνα δάσκαλο νὰ ρθεῖ νὰ μοῦ τραγουδάει στ᾽ ἀφτὶ ἀπαρχαιωμένους κανόνες καὶ πολυχρησιμοποιημένες συνταγές, ὅταν δὲν ἔχει πατήσει ποτὲ τὸ πόδι του στὸ φόρουμ,... ὅταν δὲν ἔχει πάρει οὔτε μυρουδιὰ ἀπ᾽ τὸ πῶς εἶν᾽ τὰ δικαστήρια. Τί νὰ μοῦ πεῖ τώρα αὐτὸς ἐμένα;! Κρίνω, μάλιστα, πὼς πρέπει νὰ σᾶς διηγηθῶ αὐτὸ ποὺ λένε γιὰ τὸν Φορμίωνα, τὸν γνωστὸ περιπατητικὸ φιλόσοφο. Ὅταν ἐξορίστηκε ὁ Ἁννίβας ἀπ᾽ τὴν Καρχηδόνα καὶ πῆγε στὴν Ἔφεσο, ὅπου ἔμενε στὴν οἰκία τοῦ Ἀντιόχου καὶ ἐπειδὴ τὸ ὄνομά του τὸ συνόδευε παντοῦ ἡ δόξα καὶ ὁ θαυμασμὸς ὁλωνῶν, τὸν προσκάλεσαν —λέει— οἱ οἰκοδεσπότες του νὰ συναντηθεῖ, ἐφ᾽ ὅσον βεβαίως τὸ ἐπιθυμοῦσε κι ἐκεῖνος, μὲ τὸν προειρημένο σοφὸ καὶ νὰ τὸν ἀκούσει. Ὁ Ἁννίβας δὲν ἀποποιήθηκε τὴν πρόσκληση, καὶ ἔτσι ἄκουσε τὸν προικισμένο μὲ ταλέντο ρητορικὸ Φορμίωνα νὰ μιλάει ἐπὶ ὧρες καὶ νὰ λέει γιὰ τὰ καθήκοντα τοῦ στρατηγοῦ στὴ μάχη καὶ γιὰ ζητήματα ἐν γένει στρατιωτικά. Περιχαρεῖς, στὸ τέλος, οἱ λοιποὶ ἀκροατὲς καὶ ἐνθουσιασμένοι ἀπ᾽ τὸ ἀκρόαμα, θεώρησαν καλὸ νὰ ἐρωτηθεῖ ὁ Ἀννίβας νὰ πεῖ τὴ γνώμη του γιὰ τὸν περιώνυμο φιλόσοφο. Ἂν καὶ ὄχι μὲ τὰ καλύτερα ἑλληνικὰ τοῦ κόσμου ὁ Ἁννίβας, ἀλλὰ ὁπωσδήποτε μὲ ἄκρα εἰλικρίνεια, εἶπε ὅτι στὴ ζωή του εἶχε δεῖ καὶ συναντήσει γεροχούφταλα καὶ γεροχούφταλα νὰ παραληροῦν ἀτερμόνως, ἀλλὰ τέτοιον ἀεριτζὴ καὶ ἀσχετολόγο κρονοληροῦντα, σὰν τὸν Φορμίωνα, εἶπε πὼς πρώτη του φορὰ ἔβλεπαν τὰ μάτια του. [76] Κι ἂν θέλετε, μὰ τὸν Ἡρακλῆ, καὶ τὴ γνώμη τὴ δική μου, δίκιο εἶχε ὁ στρατηγός! Γιατί, σᾶς καλῶ, πεῖτε μου ἐσεῖς, ἄλλο παράδειγμα μεγαλύτερης ἀλαζονείας καὶ πιὸ πηγαδόστομης φαφλατοσύνης ἀπ᾽ τὸ νά ᾽ρχεται στὰ καλὰ καθούμενα ἕνας Ἕλληνας, ποὺ δὲν ἀντίκρισε ποτέ του μούρη ἐχθροῦ καὶ ποὺ δὲν ἔχει δεῖ ποτὲ στρατόπεδο οὔτε ἀπ᾽ ἔξω καὶ ποὺ οὐδέποτε ἀνέλαβε καὶ τὸ ἐλάχιστο δημόσιο λειτούργημα,... νά ᾽ρχεται, λοιπόν ἕνας Ἕλληνας, λέω, καὶ νὰ βγαίνει μπροστὰ σὲ ποιόν;... μπροστὰ στὸν στρατηγὸ Ἁννίβα,... στὸν Ἁννίβα ἐκεῖνον πού, διεκδικώντας τὴν ἡγεμονία τοῦ κόσμου, πολέμησε χρόνια καὶ χρόνια ἐναντίον τοῦ ρωμαϊκοῦ λαοῦ,... ἐναντίον τοῦ μεγάλου κατακτητῆ ὅλων τῶν λαῶν,... νὰ βγαίνει, τώρα, ὁ Ἕλληνας μπροστὰ στὸν Ἁννίβα καὶ νὰ τοῦ ἐξηγεῖ μὲ κανόνες πῶς γίνεται ὁ πόλεμος! Ἔχω φίλοι τὴ γνώμη ὅτι τὸ ἴδιο θράσος δέρνει καὶ ὅσους θέλουν νὰ διδάξουν ρητορικὴ καὶ νὰ θεσπίσουν τοὺς κανόνες της, καὶ τοῦτο διότι πᾶν νὰ διδάξουν σὲ ἄλλους κάτι ποὺ οἱ ἴδιοι καθόλου, μὰ καθόλου δὲν ξέρουν. Ἂν καὶ ἐδῶ ποὺ τὰ λέμε, Ἀντώνιε, ἡ μωρία τους δὲν συνιστᾶ δὰ καὶ τόσο σοβαρὴ περίπτωση, διότι ὅλο κι ὅλο ποὺ διεκδικοῦν ἄντε νὰ φτάνει ἴσα-ἴσα ὣς τὸ νὰ μάθουνε ρητορικὴ σὲ μικρὰ παιδιὰ καὶ σὲ ἔφηβους — ὄχι στὸ νὰ ρθοῦν νὰν τὴ διδάξουνε σ᾽ ἐσένα, ὅπως πῆγε ὁ ἄλλος τότε νὰ μάθει στὸν Ἁννίβα πῶς κάνουνε τὸν πόλεμο

 

Κικέρων, Ὁ τέλειος ρήτορας, μετάφραση Γιῶργος Κεντρωτής, σσ. 152 ἑπ.

 

**************

 

[75] Nec mihi opus est Graeco aliquo doctore, qui mihi pervulgata praecepta decantet, cum ipse numquam forum, numquam ullum iudicium aspexerit; ut Peripateticus ille dicitur Phormio, cum Hannibal Karthagine expulsus Ephesum ad Antiochum venisset exsul proque eo, quod eius nomen erat magna apud omnis gloria, invitatus esset ab hospitibus suis, ut eum, quem dixi, si vellet, audiret; cumque is se non nolle dixisset, locutus esse dicitur homo copiosus aliquot horas de imperatoris officio et de [omni] re militari. Tum, cum ceteri, qui illum audierant, vehementer essent delectati, quaerebant ab Hannibale, quidnam ipse de illo philosopho iudicaret: hic Poenus non optime Graece, sed tamen libere respondisse fertur, multos se deliros senes saepe vidisse, sed qui magis quam Phormio deliraret vidisse neminem. [76] Neque me hercule iniuria; quid enim aut adrogantius aut loquacius fieri potuit quam Hannibali, qui tot annis de imperio cum populo Romano omnium gentium victore certasset, Graecum hominem, qui numquam hostem, numquam castra vidisset, numquam denique minimam partem ullius publici muneris attigisset, praecepta de re militari dare? Hoc mihi facere omnes isti, qui de arte dicendi praecipiunt, videntur; quod enim ipsi experti non sunt, id docent ceteros; sed hoc minus fortasse errant, quod non te, ut Hannibalem ille, sed pueros aut adulescentulos docere conantur.

 

Cicero, De oratore, 2.18.75-76.