ΓΙΑ ΤΑ ΙΤΑΛΙΚΑ ΕΡΓΑ ΤΟΥ ΣΟΛΩΜΟΥ

 

ΑΓΓΕΛΙΚΗ ΚΟΡΡΕ

 

ΓΙΑ ΤΑ ΙΤΑΛΙΚΑ ΕΡΓΑ ΤΟΥ ΣΟΛΩΜΟΥ

 

Θαυμάζω γενικώς το μεταφραστικό έργο του Γιώργου Κεντρωτή, αλλά τα ιταλικά του Σολωμού είναι μια άλλη ιστορία. Ο Διονύσιος Σολωμός είναι για μένα αντικείμενο έρευνας και αντικείμενο του πόθου ταυτόχρονα. Έχω εμμονή. Αυτό το βιβλίο εκδόθηκε την κατάλληλη στιγμή για μένα, το θεωρώ ανεκτίμητο εργαλείο. Αρκεί να αναφέρω το μικρότερο από τα προτερήματά του: είναι εύχρηστο, είναι σύγχρονο, ζωντανό. Δεν παιδεύομαι να ξεχωρίσω περιόδους, χρονιές και τόπους, ακόμη και κάτι να ξεχάσω να σημειώσω για τα λιγότερο οικεία έργα, το βρίσκω κατευθείαν. Έχω το πρωτότυπο και το μετάφρασμα μπροστά στα μάτια μου. Ίσως όσοι ασχοληθήκατε έστω και μία φορά επιστημονικά με τον Σολωμό να πήρατε μια γεύση από τις δυσχέρειες της βιβλιογραφίας, από το ίδιο το γεγονός πως ενώ έχουμε σπουδαία δευτερογενή, πρέπει να κατεβάσουμε πολλές βιταμίνες για να κάνουμε σωστή δουλειά με τα πρωτότυπα. Έχουμε και βιβλιοθήκες κλειστές, πόσο να μας χτυπήσει πια η μοίρα. Τέλος πάντων, τέρμα η γκρίνια.

Την ποιότητα της μετάφρασης δεν είμαι σε θέση να την κρίνω. Αλλά με τρώει η γλώσσα μου να πω ότι διαβάζω τα ελληνικά και αισθάνομαι το δέος που αισθανόμουν όταν είχα μόνο τα ιταλικά στη διάθεσή μου, αφού δεν άντεχα (πλην ελαχίστων εξαιρέσεων) να ασχοληθώ πολύ με μεταφράσεις μισού και βάλε (βάλε πολύ) αιώνα, που έβαζαν τις λέξεις σε μια σειρά αλλά δεν έπιαναν τίποτα από το ύφος του ποιητή, συχνότερα τους έλειπε η ίδια εκείνη η σολωμική μουσική, που την ακούω μες στο μυαλό μου με κάθε αράδα. Ώρες ώρες μ' εκνεύριζε ο Πολυλάς στα περί γλώσσας, εντάξει, "εμαγεύτηκε" από το μεγαλείο της ελληνικής ο Σολωμός, μα ο πολύς κόσμος δεν είχε πρόσβαση στο εύρος των ιταλικών του για να καταλάβει πως σχεδόν όλες οι ρίζες του κι όλα τα κλειδιά για τη σκέψη του βρίσκονται εκεί. Με το έργο του Γιώργου Κεντρωτή, πώς να το πω, δόθηκε η πρόσβαση.

Διάβασα κάπου κάποτε πως οι πολύγλωσσοι άνθρωποι κάπως αλλάζουν γυρνώντας απ' τη μία γλώσσα στην άλλη. Σαν να 'χουν δύο ή τρεις εαυτούς, καθένας για κάθε γλώσσα. Δεν ασχολήθηκα ποτέ με τα τεκμήρια, αλλά μου άρεσε και μόνο η σκέψη, την έβρισκα ρεαλιστική. Είμαστε Άλλοι στη δίνη των γλωσσών. Ο Κεντρωτής αντιλαμβάνεται τον Σολωμό ως δίγλωσσο και κατά την ταπεινή αναγνωστική μου άποψη πολύ καλά κάνει. Θα πει κανείς, μα είναι καινούργιο αυτό; Ναι, είναι καινούργιο. Δεν τη χωνεύεις εύκολα τη διγλωσσία, είναι σαν να επιχειρείς να χωνέψεις ένα δισυπόστατο, κάπου χάνεσαι, εκλογικεύεις και προσαρμόζεις. Αυτό το βιβλίο σε βοηθά όμως να αντιληφθείς πως ο Σολωμός είχε στ' αλήθεια δύο γλώσσες, στις οποίες στοχαζόταν και έγραφε – εξίσου βαθιά. Ούτε παιδιάριζε στα ιταλικά ούτε σκόνταφτε στα ελληνικά. Μόνο ένα μπορείς να του καταλογίσεις του ποιητή: πως είχε το θράσος –την απανθρωπιά μάλλον– να μην μας αφήσει καμιά δεκαριά τόμους δοκιμίων στα γερμανικά. Διότι έτσι μονάχα θα τον καταλαβαίναμε με τη μία και πλήρως. Ο μεταφραστής εδώ λέει πως μιμείται τον ποιητή, στο πλαίσιο μιας ευρύτερης μεθόδου βέβαια, αλλά, πώς να το κάνουμε, κανένα χρέος –όπως η μεταφραστική ποιότητα– δεν έρχεται δίχως κόπο και νομίζω πως ο Γιώργος Κεντρωτής έχει αποδείξει πως μπορεί να μ-ι-μ-η-θ-ε-ί. Η μίμηση του Σολωμού δεν μπορεί να είναι εύκολη. Είναι μίμηση δύο γλωσσών και μίμηση μιας μετάβασης, μιας ιλιγγιώδους εναλλαγής. Εάν ο Σολωμός έγραφε στα ελληνικά αυτά τα κείμενα, θα τα έγραφε κάπως έτσι, όπως τα μετέφρασε ο Γιώργος Κεντρωτής.

[Η εξαιρετική δίγλωσση έκδοση "Άπαντα τα ιταλικά" του Διονυσίου Σολωμού σε μετάφραση και επιλεγόμενα του Γιώργου Κεντρωτή κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Gutenberg (Φεβρουάριος 2021)]

 

Βλ. και εδώ 

 

https://www.facebook.com/yorgos.kentrotis/posts/2879656139029417