ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ ΣΟΛΩΜΟΣ
ΠΕΙΡΑΣΜΟΣ
Έστησ' ο Έρωτας χορό με τον ξανθόν Aπρίλη,
Kι' η φύσις ηύρε την καλή και τη γλυκιά της ώρα,
Kαι μες στη σκιά που φούντωσε και κλει δροσιές και μόσχους
Aνάκουστος κιλαϊδισμός και λιποθυμισμένος.
Nερά καθάρια και γλυκά, νερά χαριτωμένα,
Xύνονται μες στην άβυσσο τη μοσχοβολισμένη,
Kαι παίρνουνε το μόσχο της, κι' αφήνουν τη δροσιά τους,
Kι' ούλα στον ήλιο δείχνοντας τα πλούτια της πηγής τους,
Tρέχουν εδώ, τρέχουν εκεί, και κάνουν σαν αηδόνια.
Έξ' αναβρύζει κι' η ζωή, σ' γη, σ' ουρανό, σε κύμα.
Aλλά στης λίμνης το νερό, π' ακίνητό 'ναι κι άσπρο,
Aκίνητ' όπου κι' αν ιδής, και κάτασπρ' ώς τον πάτο,
Mε μικρόν ίσκιον άγνωρον έπαιξ' η πεταλούδα,
Που 'χ' ευωδίσει τς ύπνους της μέσα στον άγριο κρίνο.
Aλαφροΐσκιωτε καλέ, για πες απόψε τί 'δες•
Nύχτα γιομάτη θαύματα, νύχτα σπαρμένη μάγια!
Xωρίς ποσώς γης, ουρανός και θάλασσα να πνένε,
Oυδ' όσο κάν' η μέλισσα κοντά στο λουλουδάκι,
Γύρου σε κάτι ατάραχο π' ασπρίζει μες στη λίμνη,
Mονάχο ανακατώθηκε το στρογγυλό φεγγάρι,
Kι' όμορφη βγαίνει κορασιά ντυμένη με το φως του.
«Ελεύθεροι Πολιορκημένοι», Γ΄ Σχεδίασμα, απόσπασμα 6.
Το μεγάλο πρόβλημα του μπογκ είναι η γενναιοδωρία του οικοδεσπότη (του και μπλογκάρχου καλουμένου): με τόσα ποστς καθημερινά, άντε να δεις σχόλιο κι άντε να γίνει διάλογος. Εν τω μεταξύ, δεν προλαβαίνει κανείς να διαβάσει τα ποιήματα και να τα αφήσει να δουλέψουν μέσα του, ώστε συν τοις άλλοις να καλλιεργήσει και τα εκφραστικά του μέσα (αυτό είναι ενα μακροπρόθεσμο αποτέλεσμα της τριβής με δυο-τρία καινούργια καλά ποιήματα κάθε μέρα). Η παρατήρηση αυτή γίνεται χωρίς την παραμικρή (επι)κριτική διάθεση και εν απολύτω γνώσει της πληθωρικότητας του Μπλογκάρχη - σημειώνει απλώς τη φυσική αδυναμία ενός συστηματικού επισκέπτη και ειλικρινούς λάτρη της σελίδας να απορροφήσει το δημοσιεύομενο υλικό, πόσω μάλλον να το αφομοιώσει και να συνδιαλεχθεί επ' αυτού.
ΑπάντησηΔιαγραφήΤο καλό, βέβαια, είναι πως έτσι αποκτούμε ένα πολύ πλούσιο διαδικτυακό αρχείο, ασυναγώνιστο στο εύρος και την πολυμέρειά του! Όμως και πάλι: σκόπος ενός μπλογκ είναι να προσελκύσει επισκέπτες, προσφέροντας τους μιά δυνατότητα επικοινωνίας - εγώ όφειλα να κάνω την διακριτική αυτή υπενθύμιση, χωρίς να κρύβω τον θαυμασμό μου για τον κύριο μπλογκάρχη (κατά το "κύριος νομάρχης" του Καρυωτάκη), ο οποίος πράγματι διαθέτει το υλικό για να διευθύνει μερικές δεκάδες blogs αφιερωμένων στην ποίηση!
Ακολουθούν δύο ήσσονες συμβολές στο σημερινό ποστ.
ΑπάντησηΔιαγραφήΤυπογραφικό λάθος (χασάπη!): αντί "Πειραμός" γράψε "Πειρασμός".
Πληροφορούμαι ότι ο Γιώργος Βελουδής δημοσίευσε μια δική του φιλολογική έκδοση των Ελεύθερων Πολιορκημένων (εκείνος βέβαια επιμένει στο ΠολιορκΙΣμένων των χειρογράφων, το οποίο τώρα πια έχει βάλει και στον τίτλο τησ έκδοσής του), στις εκδόσεις Πατάκη. Έχει δει κανένας την έκδοση; Έβαλε τίποτα σχόλια της προκοπής ή επαναλαμβάνει πληροφορίες πατριδογνωστικής υφής; Διαφέρει ουσιαστικά στην αποκατάσταση του κειμένου από το γνωστό κείμενο του Λ. Πολίτη;
Ευχαριστώ, Καλλίμαχε, για τα κριτικά σχόλια. Θα ληφθούν υπόψη. Το "Πολιορκισμένων" είναι, νομίζω, σωστό. Το "Πολιορκημένων" έχει, ωστόσο, καθιερωθεί. Η εργασία του Γιώργου Βελουδή είναι -όπως πάντοτε, άλλωστε- εξαιρετική. Το ότι διαφωνώ με μερικές επισημάνσεις του δεν σημαίνει τίποτα: ο Βελουδής ξέρει να διαβάζει τον Σολωμό όσο άλλος κανείς.
ΑπάντησηΔιαγραφήΗ συμβολή του Βελουδή στις σωλομικές σπουδές είναι, πράγματι, μεγάλη. Τεκμηρίωσε τις γερμανικές πηγές σε εποχή όπου οι άνθρωποι κρέμονταν ακόμη πάνω στα δέντρα. Και, μιας και εθίγησαν ζητήματα εκδοτικά, έχει, δυστυχώς, δίκιο σε όλα όσα καταμαρτυρεί στον Στ. Αλεξίου στην εκτενέστατη και (πώς αλλιώς;) χολωμένη βιβλιοκρισία που αφιέρωσε στην ανεκδιήγητη έκδοση του τελευταίου.
ΑπάντησηΔιαγραφήΑντευχαριστώ, κύριε μπλογκάρχα, για την ανοιχτοσύνη σας.
ΑπάντησηΔιαγραφήΚι αν θέλετε, διορθώστε και το Πειραμός σε Πειρασμός, εν τίτλω.
Μα πού χάθηκε ο εκλεκτός Κουτσουρέλιος, ο κ α ι σολωμιστής τυγχάνων; Μήπως θα πρέπει να πιθανολογηθεί ότι έπεσε και αυτός θύμα της υπερεκχειλίζουσας πληθωρικότητας του μπλογκάρχη, βραχυκυκλώνοντας για βδομάδες;
ΑπάντησηΔιαγραφήΩρέ Καλλίμαχε, το λάθος διορθώθηκε ήδη. Βάζει κι ο Αλεξίου, νομίζω (παρά τις μου αντιρρήσεις), το λιθαράκι του. Σου λείπει ο Κουτσουρέλιος, αί; Άσε, ρε συ, τον άνθρωπο στην ησυχία του! Μην τονε τσιγκλάς! Όποτε θέλει έρχεται, όποτε θέλει φεύγει! Τί διάβολο, θες να σας βάνω, δηλαδή, να χτυπάτε κάρτα; Ο μικρός "Σήφης" που κρύβεται μέσα μου δεν θά 'χει, ξέρεις, καμμίαν αντίρρηση, καθ' όσον γουστάρει και επιμετρήσεις ποινών άκρως πρωτοτύπων δια τους εγκληματούντας: παγοθραύσεις κ.τ.ό.
ΑπάντησηΔιαγραφήΑφού σας έλειψα, αγαπητοί φίλοι, σπεύδω πάραυτα να δηλώσω "παρών", μπας και γλυτώσω τελευταία στιγμή την απουσία.
ΑπάντησηΔιαγραφήΣτα λοιπά ωστόσο, δεν θα συμφωνήσω μαζί σας. Για τον Βελουδή, μιλάω. Κατά την ταπεινή μου γνώμη, παρά τις ενίοτε εύστοχες παρατηρήσεις του στα ΠΕΡΙ τον Σολωμό, σε ό,τι αφορά την ουσία του έργου του αστοχεί πλήρως. Ούτε η εξάρτηση του μεγάλου Ζακύνθιου από τις γερμανικές πηγές είναι τέτοια και τόση όσο την περιγράφει, ούτε η σολωμική "αποσπασματικότητα" είναι ηθελημένη και προγραμματική, κάθε άλλο, ούτε βεβαίως η κριτική του στον Αλεξίου έχει καμμία σχέση με νηφάλια αποτίμηση. Αντιθέτως μάλιστα, γέμει χυδαιότητος μεγίστης, πρωτοφανούς στα παγκόσμια, νομίζω, φιλολογικά χρονικά, στρεψοδικιών και φτηνών σοφισμάτων. Όποιος κάτσει και καταπιαστεί μ' αυτά τα ζητήματα λεπτομερώς, θα το διαπιστώσει. Μόνο που θα χρειαστεί να μπει πολύ βαθιά στο εκδοτικό πρόβλημα του Σολωμού, και γενικά στην προβληματική της εκδοτικής επιστήμης, που ειδικά μετά την εισβολή του μεταμοντέρνου αποδομιστικού σχολαστικισμού, έχει υποφέρει τα πάνδεινα.
Αφού ο Καλλίμαχος μου κάνει την τιμή να με αποκαλεί "σολωμιστή" για την μια και μόνη φιλολογική μελέτη που αξιώθηκα ποτέ να δημοσιεύσω, θα ξέρει βέβαια και τη γνώμη μου για την έκδοση Αλεξίου. Πρόκειται κατ' ουσίαν για την ΜΟΝΗ μεταπολυλαϊκή έκδοση που αποτολμήθηκε ποτέ, για μια δουλειά που μας ξαναδίνει τον Σολωμό ως συγγραφέα αναγνώσιμο και όχι ως άθροισμα των πιο κραυγαλέων θεωριών του συρμού και της φαντασιοκοπίας των θιασωτών τους. Η δεύτερη, βελτιωμένη, έκδοσή της, που αναμένεται εντός των ημερών, θα το αποδείξει και πάλι.
Όσο για τον Βελουδή, δεν έχω δει ακόμη τους "Ελεύθερους Πολιορκισμένους" του, αλλά εικάζω ότι θα είναι εφάμιλλοι των καλύτερων προϊόντων της λεγόμενης αναλυτικής σχολής, τουτέστιν αδιάβαστοι...
ΥΓ. Συνυπογράφω την ιστολογική κριτική του Καλλιμάχου προς τον σεβαστόν οικοδεσπότη μας. Την αυτήν έχω άλλωστε μεταφέρει στον μαιτρ προφορικώς και ο ίδιος.
Για όσους ενδιαφέρονται: η γνώμη μου για την καταλυτική σημασία της έκδοσης Αλεξίου, ιδίως σε ό,τι έχει να κάνει με την περίπτωση του "Πόρφυρα" είναι δημοσιευμένη διαδικτυακώς εδώ.
ΑπάντησηΔιαγραφή@ Κουτσουρέλιος: Κι όμως ο Αλεξίου έκανε το "χοντρό" λάθος να "κόψει" ποιήματα. Αναμένω τη νέα έκδοση. Από τον Βελουδή αν αφαιρέσεις τις "(All)Gemeinheiten", βγαίνει καλό ψαχνό. Τους Γερμανούς ο Σολωμός τους γνώρισε από τα -ας τα πούμε- ιταλοελληνικά μεταγράσματα του Λούντζη και του Μενάγια. Έχω την υποψία ότι στον Σολωμό υπάρχει πολύς Νόβαλις, και λιγότερος Σίλλερ απ' όσο γενικώς (και ακρίτως) πιστεύεται.
ΑπάντησηΔιαγραφήΓια το ότι ο Αλεξίου έκανε όντως λάθος, αφαιρώντας από την έκδοσή του το πρώτο σχεδίασμα των Ε.Π., λ.χ., καμμία αντίρρηση. Ο Ζήσιμος Λορεντζάτος, φίλος και συνομιλητής του Α., ήταν εκείνος που επέμεινε στο σημείο αυτό ιδιαίτερα. Η δεύτερη έκδοση εικάζω ότι θα είναι βελτιωμένη.
ΑπάντησηΔιαγραφήΩστόσο: η σημασία μιας τέτοιας εκδοτικής προσπάθειας δεν κρίνεται από την παράλειψη του ενός ή του άλλου ποιήματος: Ο καθένας μπορεί να τα βρει στις τόσες άλλες που κυκλοφορούν. Η σημασία μιας τέτοιας έκδοσης έχει να κάνει με τις τομές που επιχειρεί στα κείμενα που ΠΕΡΙΛΑΜΒΑΝΕΙ. Έτσι, ο "Πόρφυρας", λ.χ., μετά τον Αλεξίου δεν πρόκειται να ξαναγίνει ποτέ το ποίημα που γνωρίσαμε από τον Πολυλά. Και μόνο αυτό θα αρκούσε για να καταστήσει την έκδοση αυτή την σημαντικότερη, για την ακρίβεια: την πρώτη, μετά τα πολυλαϊκά Ευρισκόμενα.
Ο Βελουδής, φοβάμαι, έχει μόνο γενικότητες. Αν δε κανείς του τις αφαιρέσει, δεν απομένουν παρά κοινοτοπίες που αδυνατεί να τις χειριστεί. Στην εκτενή κριτική του Καψωμένου ("Καλή 'ναι η μαύρη πέτρα σου". Ερμηνευτικά κλειδιά στο Σολωμό, Εστία, δεύτ. έκδ. 1999 -πρ. έκδ. 1992-, σ. 224-239), ο Β. ουδέποτε προέταξε πειστικό αντίλογο. Παραθέτω το ρεζουμέ των παρατηρήσεων του Καψωμένου: "[Μια] μεθοδολογία, η οποία αφενός επιδίδεται σε μια δίχως όρια επιδρασιθηρία (αγνοώντας συστηματικά τις αποστάσεις και δίνοντας την απατηλή εικόνα ενός Σολωμού χωρίς καμιά πρωτοτυπία, αφού σχεδόν τα πάντα ανάγονται σε κάποια βιβλιακή πηγή) και αφετέρου χρησιμοποιεί επιλεκτικά το τεράστιο και αντιφατικό υλικό -με τις αλληλοαναιρούμενες ερμηνευτικές οπτικές- προκειμένου να υποστηριχθούν προτιμήσεις που διαμορφώνονται ανεξάρτητα και ερήμην του υλικού.
Αλλά η κεφαλαιώδης αδυναμία αυτής της μεθοδολογίας [...] είναι ότι οι ερμηνευτικές προτιμήσεις του Βελουδή διαμορφώνονται προπάντων ερήμην των ίδιων των σολωμικών κειμένων, που κυριολεκτικά είναι ανύπαρκτα ως αυτόνομες ολότητες, με τους δικούς τους κώδικες ανάγνωσης. Αντί για τα κείμενα του Σολωμού (όπως τέλος πάντων μας σώζονται) έχουμε έναν παραπέρα κατακερματισμό τους σε άπειρα κι ασύνδετα μεταξύ τους αποσπάσματα, με γνώμονα όχι οποιοδήποτε εσωτερικό κριτήριο, αλλά το πώς αντιστοιχούν κάθε φορά στα παραθέματα των υποθετικών ξένων προτύπων" (σ. 231-232).
Παρακάτω γίνεται λόγος για "υπερβολές", "εκβιαστικά πυροτεχνήματα", "χονδροειδή ερμηνευτική αντίφαση", πολλαπλή "σύγχυση", "έκθετη" τυπολογική πρόταση κ.ο.κ., όλοι τους χαρακτηρισμοί απολύτως εύστοχοι και, θα πρόσθετα, μετρημένοι. Κοντολογής, και για να παραφράσω τον Οκτάβιο Πας, ο Β. ομοιάζει τον άμουσο εκείνο φυσιοδίφη που νομίζει ότι καταλαβαίνει έναν πίνακα του Μονέ, επειδή διάβασε κάποτε ένα εγχειρίδιο για την μορφολογία των νουφάρων.
Αλλά για να τελειώσω κι εγώ επιδρασιθηρεύοντας, μιμούμενος δηλαδή εκείνους που ψέγω, ξέρει να μου πει κανείς αν η συνάφεια του τελευταίου στίχου του "Κρητικού" ("και τέλος φθάνω στο γιαλό την αρραβωνιασμένη/την απιθώνω με χαρά, κι ήτανε πεθαμένη") με το τελευταίο δίστιχο του "Erlkönig" του Γκαίτε: ("erreicht den Hof mit Müh und Not;/in seinen Armen das Kind war tot") έχει επισημανθεί από κανέναν, και πού;
(Έχει γούστο τώρα, να το έχει επισημάνει ο... Βελουδής!)
@ Κουτσουρέλιος: Για τον "Πόρφυρα" συμφωνώ απολύτως. Με βάζεις, όμως, τώρα για τον Γκαίτε να ψάχνω στις "Πηγές" του Βελουδή, και είναι η ώρα περασμένη. Στα χρόνια του Σολωμού και πιό πίσω λειτουργούσε νομιμότατα (και πολύ πιό αθώα από ό,τι σήμερα) το "αντιγραφικό" ήθος. Ο Ε. Καψωμένος είναι φίλος μου καλός και τον θαυμάζω ανυπόκριτα - το λένε και το μαρτυράνε άλλωστε και τα γραφτά μου. Όμως μην ξεχνάς ότι συνυπηρέτησε με τον Γ. Βελουδή στο Πανεπιστήμιο των Ιωαννίνων επί έτη πολλά. Υπαινίσσομαι ακριβώς αυτό που κατάλαβες!
ΑπάντησηΔιαγραφή"Η πολεμική δίνει φτερά", λέει κάπου ο Κονδύλης. Και πράγματι. Το ζήτημα είναι οι σφαίρες σου να έχουν πραγματική γόμωση, και να μην είναι από σκέτο λάστιχο. Και του Κ. οι σφαίρες έχουν !
ΑπάντησηΔιαγραφή