ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ

 

ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΕΝΤΡΩΤΗΣ

 

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ

Ἡ μετάφραση, ὡς καθολικὴ πρακτικὴ λόγου καὶ ὡς ἐπιτελούμενο ἔργο τοῦ κάθε ξεχωριστοῦ μεταφραστῆ, ἀποτελεῖ ἔγχρονη μιμητικὴ ἐπανάληψη. Ὁ μεταφραστής, ὡς διαχειριστὴς ἀλλότριου λόγου, ἀναδεικνύεται σὲ πολυμήχανο μηχανικὸ τῆς γλώσσας πού, εἰκάζοντας καὶ γνωμοδοτώντας, μιμεῖται ἔργα συγγραφέων. Γι᾽ αὐτὸ καὶ ἡ μετάφραση παρουσιάζεται ὡς καθαρὰ δοξικὸς ἀγώνας τοῦ μεταφραστῆ σὲ στίβο ἀνάλογο μὲ αὐτὸν τῆς ρητορικῆς, ὅπου τὸ πρωτότυπο εἶναι ἄτεχνη καὶ τὸ μετάφρασμα ἔντεχνη πίστη. Ἡ μετάφραση εἶναι ἐπίσης κινητικὴ διαδικασία: εἴτε ὡς φορὰ εἴτε ὡς ἀλλοίωση κατατείνει στὴ διαφορότητα: ἀποβλέπει, δηλαδή, στὴν ποιότητα τῆς διαφορᾶς μεταξὺ τῶν μεταφραζόμενων καὶ τῶν μεταφρασμένων κειμένων, ἀφοῦ, σύμφωνα μὲ τὸν Ἀριστοτέλη, «τὸ ἓν καὶ τὸ ὂν πολλαχῶς λέγεται». Ἡ μετάφραση, τέλος, εἶναι συνάρτηση μὲ μία σταθερά (τὸ πρωτότυπο) καὶ μὲ ἀόριστο πλῆθος μεταβλητῶν, ἀπὸ τὶς τιμὲς τῶν ὁποίων διαμορφώνεται τὸ μετάφρασμα. Ἁλλὰ καὶ ἡ μοναδικὴ σταθερά, ἀκριβῶς ἐπειδὴ ἀναγιγνώσκεται, τρέπεται σὲ μεταβλητή, διότι ὑπόκειται στὴν ἑρμηνεία ποὺ τῆς χορηγεῖ ὁ κάθε ξεχωριστὸς μεταφραστὴς στὴν κάθε ξεχωριστὴ γλώσσα. Ὁ μεταφραστικὸς μόχθος χωρεῖ, ὡς εκ τούτου, πλήρως στὸ πλατωνικὸ σχῆμα «γιγνόμενα καὶ ποιούμενα καὶ ἀπολλύμενα καὶ ἀλλοιούμενα» ποὺ ἐγγυᾶται τὸ «κατὰ φύσιν φθέγγεσθαι».  Ἡ μετάφραση, ὄντας ἔργον μεταφραστοῦ, εἶναι ἐπικράτεια τῆς ὑποκειμενικότητας.