ΓΙΑ ΤΟ "ΠΟΔΗΛΑΤΑ ΚΑΙ ΠΟΔΗΛΑΤΕΣ"
Λατρεύω να μεταφράζω ποιήματα. Το να «μπαίνω» στον κόσμο άλλων ποιητών ποιητριών, το θεωρώ πρόσκληση, πρόκληση και αν μη τι άλλο, γοητευτικό. Με ξεκουράζει, με φρεσκάρει – όσο και αν φαίνεται περίεργο. Το επιζητώ στην καθημερινότητά μου. Και ως φοιτήτρια και όλα τα χρόνια μετά, έχω μελετήσει θεωρητικά τη μεταφραστική διαδικασία. Πλέον ακολουθώ το ένστικτο, τη διαίσθησή μου, και κυρίως το σεβασμό μου στο πρωτότυπο και την αγάπη μου στη γλωσσική και ποιητική διαφορετικότητα. Πάντα όμως χρειάζεται να επιστρέφουμε στα «ων ουκ άνευ» καλά θεωρητικά βιβλία, ή Back to the Basics αγγλιστί, όπως το πρόσφατο βιβλίο του Γιώργου Κεντρωτή «Ποδήλατα και Ποδηλάτες: Περί μεταφράσεως ο λόγος», Gutenberg 2021. Ένα βιβλίο βασισμένο στην πλούσια επιστημονική κατάρτιση του Κεντρωτή και στην μακρά εμπειρική του γνώση ως δάσκαλος για πολλά χρόνια της Θεωρίας της Μετάφρασης στο Ιόνιο Πανεπιστήμιο αλλά και ως χαλκέντερος συγγραφέας και μεταφραστής –κυρίως της ποίησης- ποιητής και ο ίδιος. Και η μεστή όσο και απλή, ευφυής του γλώσσα θα έλεγα, είναι το μεγάλο μπόνους.
Ένα μικρό απόσπασμα από το βιβλίο – για του λόγου το αληθές:
«Η ποίηση μεταφράζεταιׄ τα ποιήματα μεταφράζονται: και δη αναλόγως του ερμηνευτικού ήθους του κάθε μεταφραστή που λειτουργεί μιμητικώς εν χρόνω ως δημιουργός ποιητικών επιτελεσμάτων ομοίων προς το πρωτότυπό τους. Ο μεταφραστής της ποίησης δεν μπορεί να μη λειτουργήσει ποιητικώς, επειδή, αν το έκανε, θα αναιρούσε τόσο το είδος της μεταφραστικής δραστηριότητάς του όσο και την ίδια του την ποιητική ταυτότητα και ιδιοπροσωπία. Ο μεταφραστής της ποίησης (πρέπει να) είναι ποιητής. Και επειδή οι δυο παρεντεθείσες λέξεις δεν προσφέρουν κάτι σημαντικό στην προβληματική μας, διαγράφονται: ο μ ε τ α φ ρ α σ τ ή ς τ η ς π ο ί η σ η ς ε ί ν α ι π ο ι η τ ή ς.
Η αποφθεγματική διατύπωση του Ζεράρ Ζενέτ ότι ο μεταφραστής, που ως μιμητής μόνο άσχημα πράγματα μπορεί να φτιάξει, πολεμάει συνέχεια να ομορφαίνει τα δημιουργήματά του, γι’ αυτό και σχεδόν πάντα στο τέλος φ τ ι ά χ ν ε ι κ ά τ ι ά λ λ ο, είναι και αληθινή παραμυθία, αλλά και άλλοθι της αυθαιρεσίας του μεταφραστή. Αφού δεν μπορεί να γίνει αληθινός – ας πούμε- Γκαίτε ή Νερούδα, όταν μεταφέροντας τον λόγο τους τον κερματίζει άσχημα, ας φτιάχνει, κάτι που να καλλύνει το εξ ορισμού άσχημο, και ας είναι εν τέλει «άλλο». Αυτό το alliud ας είναι ο εαυτός του,… ο κατά το δυνατόν καλύτερος εαυτός του» (σ. 123-124)
*
Υ.Σ. Χαμογέλασα όταν διάβασα τα δυο μότο στην πρώτη σελίδα του βιβλίου. Δείχνουν τον σύνθετο «τρόπο» του Κεντρωτή τόσο εύγλωττα! :
«εξαίρετον Χαρίτων νέμομαι κάπον», Πίνδαρος
«Τα παπιά και τα βαπόρια
παν μαζί και πάνε χώρια»
Οδυσσέας Ελύτης
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου