ΤΑ ΑΛΑΝΙΑ ΤΗΣ ΡΩΜΗΣ

ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΕΝΤΡΩΤΗΣ

ΤΑ ΑΛΑΝΙΑ ΤΗΣ ΡΩΜΗΣ

Το «Ragazzi di vita» το είχα διαβάσει ως «Τα παιδιά της ζωής» τον Ιανουάριο του 1981: αυτό «φανερώνει» η ημερολογιακή εγγραφή στην πέμπτη σελίδα του βιβλίου (με τη βιολετιά μπορντούρα στο εξώφυλλο) που έχω. Εκδόσεις Οδυσσέας, μετάφραση Βαγγέλης Ηλιόπουλος. Τότε, στα όχι ακόμα κλεισμένα 22 μου χρόνια, έμαθα ότι ο Παζολίνι δεν ήταν μόνο σκηνοθέτης. Σχεδόν όλο το λογοτεχνικό έργο του Παζολίνι το γνώρισα λίγο αργότερα, μεταξύ 1985 και 1989, στη Γερμανία, όπου έγραφα τη διδακτορική διατριβή μου. Στα γερμανικά τα πρώτα δύο χρόνια, στα ιταλικά κατόπιν με τη μέριμνα του φίλου μου Τζουζέπε Πίρας. Αφοσιώθηκα αμέσως στη μελέτη όχι μόνο του Παζολίνι, αλλά και πολλών άλλων ιταλών συγγραφέων –Παβέζε, Μοντάλε, Λούτσι, Μοράντε, Μπασάνι, Σάμπα... Γνώριζα ιταλικά από μικρός, αλλά τα βελτίωσα στη Γερμανία, παρακολουθώντας δωρεάν μαθήματα στο Πανεπιστήμιο. Μετά την επιστροφή μου στην Ελλάδα το 1990 οι κατοπινές μελέτες μου στη γλώσσα και οι επισκέψεις μου στην Ιταλία με οδήγησαν στο να καταπιαστώ και με παλαιότερους συγγραφείς (κυρίως με τον Πετράρχη και τον Βίκο) και με διαλέκτους.

Η πρόταση του Gutenberg να μεταφράσω το «Ragazzi di vita» ήταν τουλάχιστον κολακευτική. Είχα από ετών ήδη μελετήσει τον γλωσσολόγο Παζολίνι, είχα γνωρίσει και ασπασθεί τις απόψεις του περί λαϊκής γλώσσας, είχα μεταφράσει κείμενά του για τη γλώσσα και το γλωσσικό στιλ του Γκράμσι, είχα μεταφράσει και δημοσιεύσει στο διαδίκτυο τις «Στάχτες του Γκράμσι» και μερικά ακόμη ποιήματά του, είχα κάνει πανεπιστημιακές παραδόσεις, και στην Ελλάδα και στη Νάπολη, για το πώς αντιλαμβάνεται ο Παζολίνι «κινηματογραφικά» την πεζογραφία και «γλωσσολογικά» τον κινηματογράφο (δια της «biunìtà», της «δυο-ενότητας» λόγου και εικόνας), είχα μεταφράσει στη γλώσσα μας το «Μυθιστόρημα της Φεράρας» του Μπασάνι … – ένιωθα, άρα, ότι μπορούσα να δεχθώ την πρόταση. Υπήρχε, εξάλλου και η ιδεολογική συγγένειά μου με τον συγγραφέα.

Η μετάφραση των «Ragazzi di vita» από τον Βαγγέλη Ηλιόπουλο ήταν εξαιρετική. Είναι γνωστό ότι ο συγκεκριμένος μεταφραστής έχει προσφέρει εξαιρετικές μεταφραστικές εργασίες από τα ιταλικά στη γλώσσα μας τόσο στην πεζογραφία όσο και στο θέατρο. Μια νέα μετάφραση του έργου είναι μια καλώς εννοούμενη «πρόκληση». Εξάλλου τα κλασικά έργα μεταφράζονται και αναμεταφράζονται – ευτυχώς! Ενθυμούμενος τα ρητορικά έργα του Κικέρωνα (συμπατριώτη του Παζολίνι) λέω μαζί του ότι κάθε μεταφραστής, όντας actor / ηθοποιός, δρα/υποκρίνεται με το δικό του ερμηνευτικό στιλ στο έργο που καλείται να ερμηνεύσει. Μετέφερα το romanesco του Παζολίνι σε αστική διάλεκτο, όχι σε αργκό (δεν είναι το ίδιο) ούτε με «μάγκικα» λόγια. Τα romanesco τα μιλούν όλοι στη Ρώμη. Τα ελληνικά και αργκοτικά «μάγκικα», ως κρυπτική γλώσσα, τα μιλούσαν κάποιοι μόνο στην πιάτσα και όσο υπήρχε πιάτσα. Μετέφρασα τον τίτλο ως «Αλάνια», επειδή αυτό ακριβώς σημαίνει το «Ragazzi di vita»: «παιδιά του δρόμου». Μια ματιά σε οποιοδήποτε λεξικό λύνει την όποια απορία και διαλύει την όποια έκπληξη, γνήσια ή προσποιητή.

Ευχαριστώ την κ. Πόλυ Κρημνιώτη για τη φιλοξενία στην κυκλοφορήσασα ήδη από απόψε Αυγή της Κυριακής.