Η ΜΟΥΣΙΚΗ ΤΗΣ ΠΟΙΗΣΗΣ

T.S. ELIOT

Η ΜΟΥΣΙΚΗ ΤΗΣ ΠΟΙΗΣΗΣ

Με δυό λόγια, αυτό που έχει σημασία είναι ολόκληρο το ποίημα· και αν το όλο ποίημα δεν χρειάζεται να είναι, και συχνά δεν πρέπει να είναι, εξ ολοκλήρου μελωδικό, έπεται ότι ένα ποίημα δεν φτιάχνεται μόνο από "όμορφες λέξεις". Αμφιβάλλω αν, από την άποψη του ήχου και μόνο, υπάρχει λέξη που είναι περισσότερο ή λιγότερο όμορφη από μια άλλη - μέσα στην ίδια γλώσσα, διότι το ερώτημα αν μερικές γλώσσες είναι πιο όμορφες από τις άλλες είναι εντελώς άλλο ζήτημα. Άσχημες λέξεις είναι εκείνες που δεν ταιριάζουν στην παρέα που βρέθηκαν· υπάρχουν λέξεις που είναι άσχημες επειδή είναι άψητες ή απηρχαιωμένες· υπάρχουν λέξεις που είναι άσχημες λόγω ξενικότητας ή κακής αγωγής (π.χ. η λέξη television)· αλλά δεν πιστεύω ότι μιά λέξη που έχει βρει τη θέση της στη δική της γλώσσα μπορεί να είναι είτε όμορφη είτε άσχημη. Θα έλεγα ότι η μουσική μιάς λέξης βρίσκεται σε ένα σημείο τομής: προκύπτει πρώτα από τη σχέση της με τις λέξεις που προηγούνται άμεσα ή ακολουθούν, αλλά και με τα ευρύτερα συμφραζόμενα· και δεύτερον, από μια άλλη σχέση, εκείνη του άμεσου νοήματός της σε αυτά τα συμφραζόμενα με όλα τα άλλα νοήματά της σε άλλα συμφραζόμενα, με τον μεγαλύτερο ή μικρότερο πλούτο των συσχετίσεών της. Προφανώς, δεν είναι όλες οι λέξεις εξίσου πλούσιες και καλώς συσχετισμένες· μέλημα του ποιητή είναι εκτός των άλλων να διατάξει τις πιο πλούσιες λέξεις ανάμεσα στις πιο φτωχές, στα κατάλληλα σημεία, και δεν μπορούμε να παραφορτώσουμε ένα ποίημα με πλούσιες λέξεις, διότι μόνο σε συγκεκριμένες στιγμές μιά λέξη μπορεί να υπαινιχθεί ολόκληρη την ιστορία μιάς γλώσσας και ενός πολιτισμού. Αυτή η "υπαινικτικότητα" δεν είναι ο τρόπος ή η εκκεντρικότητα ενός ιδιαίτερου είδους ποίησης· είναι στη φύση των λέξεων και αφορά κάθε είδος ποιητή. Πρόθεσή μου εδώ είναι να τονίσω ότι "μουσικό ποίημα" είναι το ποίημα που έχει ένα μουσικό σχέδιο ήχου και ένα μουσικό σχέδιο δευτερευόντων νοημάτων των λέξεων που το συνθέτουν, και ότι αυτά τα δύο σχέδια είναι αξεχώριστα.

Από το βιβλίο: Τ.Σ. Έλιοτ, "Οι φωνές της ποίησης", μετάφραση Άρης Μπερλής, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, Ηράκλειο 2013, σσ. 138-139.