RAYMOND QUENEAU
ΣΧΕΔΙΟ
Θα μιλώ με μια φωνή πιο καθαρή
Τα ψάρια θα γίνουν ψάρια
Τα φύκια θα είναι φύκια
Και τα θαλάσσια τέρατα θα παραμείνουν θαλάσσια τέρατα
Δεν θ’ αλατίζω πια τις λέξεις
Δεν θα μεταμορφώνω πια τα ψάρια σε κορυδαλλούς
Τα φύκια σε τριανταφυλλιές
Και τα θαλάσσια τέρατα σε γραφομηχανές
Μόνο οι σειρήνες θα διαιωνίζονται
Απ’ τον καιρό ξαλμυρισμένες.
Μετάφραση: Αχιλλέας Κυριακίδης.
Ταιριάζει απολύτως ως θεωρία στις σοβαρές μεταφράσεις το ποίημα!(Λίγες μέρες πριν το είχαμε αφιερώσει στον Locus Solus.)
ΑπάντησηΔιαγραφήΤα σέβη μας!
@lapsus digiti:
ΑπάντησηΔιαγραφήΚαι να που συμφωνούμε απόλυτα!
(Δεν μπόρεσα να κρατηθώ..)
Καλημέρα!
@ lapsus digiti: Από εκεί το "ξεσήκωσα"! Οπότε χάριτας οφείλομεν υμίν!
ΑπάντησηΔιαγραφή@ elena: Σου άρεσε,αι; (Αυτό, όμως, ΔΕΝ είναι επιστήμη!)
@ γιωργος κεντρωτής
ΑπάντησηΔιαγραφήΤί έχετε πάθει και γράφετε -συνεχώς!- λανθασμένα τα ονόματα των συγγραφέων;
@κ.Κεντρωτή:
ΑπάντησηΔιαγραφήΣ' αυτό απάντησα ήδη.
Επίσης εδώ ταιριάζει και η απάντηση του locus solus. Άλλοτε έτσι, άλλοτε αλλιώς. Το ένα μισό του ποιήματος είναι για έναν τρόπο μετάφρασης και το άλλο μισό για άλλον. Έτσι το βλέπω εγώ.
Το ποίημα μου μοιάζει δε για όρκο των μεταφραστών..
Θερμούς χαιρετισμούς!
Συμπληρωματικά να πω ότι άλλο λογοτεχνική μετάφραση κι άλλο μετάφραση γενικά. Στη λογοτεχνική μετάφραση μπορεί απλά ο καθένας να κάνει το κέφι του (όπως πρεσβεύετε-και δεν έχετε απαραιτήτως άδικο), αλλά με τα άλλα "είδη" μετάφρασης ισχύουν άλλοι κανόνες. Οπότε εκεί, ναι, θα μιλούσα για επιστήμη της μετάφρασης.(Και μη μου πείτε ότι για εσάς δεν υπάρχουν άλλα είδη μετάφρασης γιατί αυτό είναι πάλι κάτι διαφορετικό.)
ΑπάντησηΔιαγραφήΕπίσης, εφόσον θεμελιώνεται θεωρητικά (και μάλιστα διδάσκεται), δεν μπορεί, παρά όντως να υπάρχει, τουλάχιστον θεωρητικά, ακόμα κι αν εμείς δεν είμαστε σύμφωνοι.
Τελικά δεν την γλιτώσατε...Εγώ, πάντως, νίπτω τας χείρας μου (για το ότι δεν την γλιτώσατε βέβαια):ο)
@ γιαραμπής: Ποιό είναι λάθος;
ΑπάντησηΔιαγραφή@ elena: Οι άλλες "μεταφράσεις" πλην της λογοτεχνικής δεν με αφορούν. Αλλά, αλήθεια, το "Κεφάλαιο" του Μαρξ αποτελεί υλικό για "οικονομική" μετάφραση, και η "Θεωρία της σχετικότητας" του Αινστάιν αποτελεί υλικό για "τεχνική" μετάφραση;
ΑπάντησηΔιαγραφήΕίναι επιστημονικά κείμενα, με την έννοια ότι στόχο έχουν την παρουσίαση και θεμελίωση θεωριών, κι ως τέτοια πρέπει να μεταφραστούν, κρατώντας τον ιδιότυπο, ομολογουμένως, τρόπο γραφής των συγγραφέων. Μη μου πείτε ότι τα κείμενα αυτά συνιστούν λογοτεχνικές μεταφράσεις..Por favor!
ΑπάντησηΔιαγραφήΤα κείμενα συχνά ανήκουν σε ευρύτερες κατηγορίες, άλλοτε πάλι όχι. Ο μεταφραστής οφείλει να μεταφράζει λαμβάνοντας υπόψη τις ιδιαιτερότητες κάθε κειμένου και φέροντας ευθύνη για όσα μεταφράζει. (Αυτό κάνω, τουλάχιστον, εγώ.)
Η επιστήμη της μετάφρασης (ή μεταφρασιολογία) μελετά οτιδήποτε έχει να κάνει με τη μετάφραση, ξεκινώντας από κείμενα που ανήκουν σε κατηγορίες (όπως τεχνικά, οικονομικά κλπ.) έως αυτά που από μόνα τους αποτελούν ξεχωριστή κατηγορία π.χ. το "Κεφάλαιο". Κι αυτό, γιατί πέραν του ότι κείμενα σαν αυτό ανήκουν (λέμε) σε "επιστημονικά" κείμενα, οι συγκεκριμένες κοινωνικο-πολιτικές συνθήκες κλπ. παίζουν πολύ σημαντικό ρόλο για τις συγκεκριμένες θεωρίες και κυρίως του Μαρξ.
Όσο για τον Αινστάιν, άλλες οι συνθήκες τότε που διατύπωνε τη θεωρία του, άλλες για τον Hawking σήμερα και άλλες για τον Νεύτωνα και άλλους, των οποίων μάλιστα η ζωή κινδύνευε λόγω των θεωριών τους..
Το γεγονός ότι ο μεταφραστής μεταφράζει εκάστοτε "situationsgemäß" δε σημαίνει ότι δεν υφίσταται επιστήμη της μετάφρασης..Ίσως χρειάζεται να γυρίσουμε πίσω στον ορισμό της Επιστήμης.
Ούτως ή άλλως, όμως, πιστεύω ότι οι όποιες "δυσκολίες" έγκεινται στο ότι πρόκειται για "θεωρητικό κατασκεύασμα". Με άλλα λόγια, η μεταφρασιολογία χωλαίνει, αν θέλετε, στα σημεία εκείνα όπου χωλαίνουν όλες οι θεωρητικές επιστήμες, ακριβώς επειδή είναι θεωρητικές κι είναι ίσως πιο δύσκολο να "αποδείξει" κανείς ότι υφίστανται κι ότι συνιστούν επιστήμες. Ακόμα και τις επιστήμες που σήμερα τις θεωρούμε "δεδομένες", στην αρχή τις αμφισβητούσαν και πέρασε καιρός μέχρι να τις αναγνωρίσουν. Να μου λέγατε για τη θεολογία, να το καταλάβω! Αλλά αυτό είναι άλλου παπά ευαγγέλιο και ξέρω την αποψή σας επ' αυτού επίσης. Παρ' όλ' αυτά αν επιμένετε...
Τέλος, κάθε επιστήμη είναι ούτως ή άλλως θεωρητική, ακόμα και οι λεγόμενες θετικές, γιατί επιστήμη=θεωρία ή αν θέλετε η επιστημονικότητα της επιστήμης θεμελιώνεται θεωρητικά, επομένως...Απ΄την άλλη, δεν υφίσταται θεωρία χωρίς πράξη, ούτε πράξη χωρίς θεωρία!
Τώρα ξέρω τι θα σκέφτεστε, ευπρεπώς εκπεφρασμένο:
"Μεταφρασιολογία είναι όλα και τίποτα".. :ο) Τι να κάνω όμως κι εγώ; Πηγαίναμε γυρεύοντας, τόσο εγώ, όσο κι εσείς!
Νομίζω ότι σήμερα δε χρειάζεται να πάω στο πανεπιστήμιο. Έκλεισα με το μάθημα, δε νομίζετε; Πιο πολύ μεταφρασιολογία κάνω εδώ στο Αλωνάκι, παρά στο Τμήμα.
Hasta luego maestro!
Μενάνδρου γνώμαι
ΑπάντησηΔιαγραφήΓεφύρι σκοτεινό οι μεταφράσεις
θα μείνεις στα μισά, θα το περάσεις;
κι απέναντι η πόλη θα ναι ίδια;
οι πόρτες, οι αυλές, τα κεραμίδια;
κι οι λέξεις που γυρνούν σαν μετανάστες
θ' ανοίξουνε φτερά ή σαν δυνάστες
θα τις κρατούν στη μήτρα τους το νόημα, η ρίμα;
Κι αν πάλι απεγκλωβιστούν, κι αυτό δε θα ναι κρίμα;
Κι η ρίμα αν σ' ακολουθεί, κι ας πούμε είσαι η Έλενα
ποιες τάχα οι επιλογές; Μονάχα η Τζαβέλαινα (που δεν ταιριάζει προφανώς)
ή κάτι άλλο να κανα στο τέλος να σε τρέλλαινα (μη μείνει ο στίχος ορφανός)
Τα κόκκινα γοβάκια της αναρτηθείσης φωτογραφίας και η κάθε άλλο παρά αναρτΥθείσα γραφή του Κενώ μας προτρέπουν να παχύνουμε απ' το άγιο βήμα και να εξέλθουμε αντιγράφοντας εκ του κατά Ιωάννου Σκαρίμπα ιερού ευαγγελίου το ανάγνωσμααα:
ΑπάντησηΔιαγραφήΚαι τότε θυμήθηκα ότι πριν που τα λέγαμε, μουχε πει μια φράση. ήταν ένα ρητό βιεννέζικο:"ίν μπόν λίβρ"- μουχε πει- έ ίν μπόν αμί...Και μου ξήγησε: "Έν καλόν βιβλίον είναι είς καλός φίλος" μου είπε. ωστε έτσι μιλάνε λοιπόν στη Βιέννη; Ώστε, θα το μετέφραζε από κοντά και Βιέννικα; Αχ! τον...και ξεστόμισα μια βρισιά ακατανόμστη. Εκείνο το "Αι Χαλικιδαίαι γαλαί θα γίνονταν ίσως:" Λουμπραπόν Τάμπ..." τότε σκέφτηκα. Και σκέφτηκα πως τώρα, θα γίνονταν τ' άλλα. Αρχισα πιστοτάτη, λοιπόν μια μετάφραση. Έλεγα. "Δύο γαλαί, αναρριχηθείσαι επί τοίχου.." Κίκισαμπατάν νάτρ ανεφίσβλ..."ήρχισαν έν νι-α-ούρισμα τέλειον...", ιλ πιπρόν ζίφς αραμάουερ φάαρτ...
-...Αραμάουερ φάρβτ; μου κάνει ένα σπίτι εκεί δα... είσαι βέβαιος; Και φάινονταν νάχει επιφυλάξεις για δαύτο. Στάθηκα μια στιγμή και το κύτταξα. Στην πόρτα του η ερημιά μου αλυχτούσε.
-Ναι, του λέω, αραμάουερ φάρβτ. Πώς καλλίτερα θα πεις στα βιεννικά το "νιαούρισμα". Απ' τα αντίσοιχά του, είναι αυτό το καλύτερο∙ και είναι "Βιεννισμός λίγον τι. Όπως λέμε λόγου χάρη: Βιβράν ιφιχζάμπ... δηλαδή: πάμε στο...(ξέρω γω που...) ή όπως θέμε να πούμε:"είμαι κύριος..." και λέμε αβεγιόν φαρκαλέϊσμ.
....
Εγώ δε ο ίδιος δε λέγομαν πια Αντώνης Σουρούπης πέρι τώρα λέγομαν Μουερχιέφ ντε Τουρνάισσεν. Ααα...μα ήταν μούρλια! Έτσι ως λεβεβιέν σίφρ... μετάφρασα μονοκοπανιά ένα κάρρο με τ' άλογο σύγξυλο. Όμως εκειόν, το Γκαμόν, τον σιχαίνομαν, και τον έβριζα βάναυσα. Τον έβριζα τώρα σε μια καθαρεύουσα εξαίσια, με σύστημα, επιστημολογία κα τέμπο Παλαιοάνθρωπε...έλεγα.
ΣΟΛΟ ΤΟΥ ΦΙΓΚΑΡΩ (ΣΕΛ.27-28,30)
Υ.Γ.Μας περιμένει ο Βιργίλιος, οπότε "παγαίνουμε, λατινικά περπατόντας"
@ELENA: Ζητούμε συγχώρεση που δεν σας εννοούμε καταντίπ! Πάσχουμε από "δαλτωνισμό των αυτιών"!
@ έλενα: Μια χαρά τα λες - μπορεί να είναι και έτσι. Μη μου κρατήσεις κακία ή (έστω) μούτρα που θα διαφωνήσω. Φταίω, βέβαια, κι εγώ που (μου) / (μας) τα λες έτσι: έτσι σου τα είχα πει και τα είχες μάθει στο Πανεπιστήμιο! Το ότι έχω αλλάξει γνώμη δεν υποχρεώνει, ασφαλώς, κανέναν να συμμορφωθεί με τις γνώμες μου - αυτό δα έλειπε! Δεν αποκλείεται, εν τούτοις, να ξαναλλάξω...
ΑπάντησηΔιαγραφή@ Μένανδρος: Φοβερός! Το "Έλενα" το έχω ριμάρει με το "μέλαινα" (χολή) σε μια ποεζιούλα μου.
ΑπάντησηΔιαγραφή@ lapsus digiti: Αν ξέρατε,αγαπητή φίλη, πόσες φορές έχω διαβάσει το απόσπασμα που μου στείλατε (και κατ' ιδίαν και στους μαθητές μου)... Χτυπήσατε τη φλέβα της φλέβας μου, καθ' ότι τυγχάνω αρχαιόθεν σκαριμπαίος (όπως πολύ καλά γνωρίζουν και μπορού να επιβεβαιώσουν οι κ.κ. locus solus και Μένανδρος).
ΑπάντησηΔιαγραφήΣτην περί μετάφρασης συζήτηση, καταθέτω τον οβολό μου:
ΑπάντησηΔιαγραφήSailing through a larger world
Than that of a creator's eye
I stand up to the painless truth
Of having not a language
But one red wingful art
Of tongues that shape humidity
As brotherhood of man
Derives from accidental
And as a poet's unrepentant
Renounce of translation
@κ. Κεντρωτή:
ΑπάντησηΔιαγραφήΞέρω βέβαια ότι με ψαρεύετε κανονικότατα(όπως το ξέρετε κι εσείς) κι εγώ με τη σειρά μου "τσιμπώ" ωραιότατα και συνειδητά.
Το ότι έχω αυτή τη γνώμη δε σημαίνει ότι κατατάσσομαι στους παπαγάλους. Πιστεύω ότι έχω τη νοημοσύνη να κρίνω όσα μου λένε. Έχω αυτή την άποψη τώρα, μπορεί ν' αλλάξω γνώμη αργότερα με το πέρασμα των ετών. Μην ξεχνάτε ότι έχετε δεκαετίες ολόκληρες παραπάνω στο χώρο απ' ό,τι εγώ, με αποτέλεσμα να έχετε αλλάξει γνώμη και ίσως έχετε βαρεθεί να μιλάτε γι' αυτό το θέμα (θα ήταν απολύτως κατανοητό). Εγώ όμως "τσιμπώ" γιατί έχω όρεξη να μιλήσω επ' αυτού, και είμαι έτοιμη ν' αλλάξω γνώμη. Μόνο που δεν άκουσα καμιά πειστική επιχειρηματολογία.. Γενικά δεν άκουσα καμιά επιχειρηματολογία. Μιλήσατε και σε άλλον Συναλωνιστή για τη σπουδαιότητα του να είναι κανείς πειστικός. Μου λέτε μόνο ότι διαφωνείτε. Το σέβομαι. Μπορεί να μη θέλετε να μου αλλάξετε γνώμη, αλλά πείτε μου πού διαφωνείτε. Δωσ' τε μου τα επιχειρήματά σας.
Όσο για το "μέλαινα"...
QUENEAU !
ΑπάντησηΔιαγραφή@ churchwarden: Τίνος είναι το ποίημα (για να μην ψάχνω στο διαδίκτυο);
ΑπάντησηΔιαγραφή@ έλενα: Αυτά που γράφεις και υποστηρίζεις συνιστούν ακριβώς την τρέχουσα και κυρίαρχη περί μεταφράσεως αντίληψη σε όλο τον κόσμο. Άρα, καλώς τα υποστηρίζεις. Μόνο που η βάση τους ανάγεται στό ότι όλα τα μεταφράσματα συνιστούν μεταφράσεις και στο ότι δεν υπάρχει (παρά μόνο θεωρητικός) διαχωρισμός των ειδών της μετάφρασης. Πιο πολλά δεν θα γράψω τώρα εδώ - τα λέμε δια μακρών και από κοντά σε λίγο καιρό. Αλλά η μετάφραση των λογοτεχνικών κειμένων συνιστά μεταφραστική, ενώ η μετάφραση όλων των άλλων ειδών κειμένων είναι όντως "μετάφραση".
@ γιαραμπής: Άσε μην κάνω κανά σχόλιο άσεμνο για τα μάτια μου!
@Μένανδρο & κ.Κεντρωτή:
ΑπάντησηΔιαγραφή(Κάτι που ξέχασα:)
Σύντροφοι, μ' απογοητεύσατε. Αν και δεινοί μεταφραστές και ριμαδόροι, αυτά βρίκατε να ριμάρετε με το "Έλενα"; Pues, πέρα απ' την πληθώρα ρημάτων για το σκοπό αυτόν, υπάρχουν και ουσιαστικά (μιας και τα προτιμάτε), απ' τα οποία επιλέγω το "λέαινα".
Θερμούς χαιρετισμούς!
@ elena: Καλό είναι το "λέαινα", αλλά δεν λήγει σε "-έλενα", για να περιέχει ολόκληρο τον ήχο μετά την τονιζόμενη συλλαβή. Οι προπαροξύτονες ρίμες είναι οι πιο δύσκολες και οι πιο σπάνιες (αν θέλουμε να έχομε όντως ρίμες). Aufwiederkommentieren!
ΑπάντησηΔιαγραφή@γιώργος κεντρωτής: Δικό μου είναι το ποίημα. Δε θα 'λεγα "μου" για ξένους οβολούς, κι ας είναι επίκαιρη αυτή η τακτική (ορατή τε και αόρατη).
ΑπάντησηΔιαγραφήΑπ' όλα πιο πολύ μου άρεσε αυτό το "Aufwiederkommentieren"!
ΑπάντησηΔιαγραφή@ curchwarden: Το κατάλαβα μεν, αλλά τώρα πια το ξέρω! Έχει διαφορά. Μού άρεσε.
ΑπάντησηΔιαγραφή@ elena: Γραμματικώς είναι άψογο και γερμανοπρεπές. Αυτά σ' τα επιτρέπει η γερμανική γλώσσα...
@γιώργος κεντρωτής:Έχει διαφορά; Δεν είμαι σίγουρος ότι καταλαβαίνω. Χαίρομαι που σας άρεσε.
ΑπάντησηΔιαγραφή