ΠΕΡΙ ΓΛΩΣΣΑΣ

ANTONIO GRAMSCI

Η ιστορία των γλωσσών είναι ιστορία των γλωσσικών καινοτομιών, αλλά αυτές οι καινοτομίες δεν είναι ατομικές (όπως συμβαίνει με την τέχνη), αλλά είναι αποτέλεσμα ενός ολόκληρου κοινωνικού συνόλου που έχει ανανεώσει την κουλτούρα του, και έχει «προοδεύσει» ιστορικά: φυσικά ακόμα και αυτές καθίστανται ατομικές, αλλά όχι του ατόμου-καλλιτέχνη, αλλά του ατόμου που αποτελεί στοιχείο ιστορικό-πολιτιστικό, πλήρες, προσδιορισμένο.

Όμως και στη γλώσσα δεν υπάρχει παρθενογένεση, δηλαδή γλώσσα που παράγει άλλη γλώσα, αλλά υπάρχει ανανέωση με την επίδραση διάφορων ειδών κουλτούρας, κ.λπ., πράγμα που γίνεται με πολύ διαφορετικούς τρόπους και ακόμα γίνεται με ολόκληρες μάζες γλωσσικών στοιχείων ή γίνεται μονάχα μοριακά (για παράδειγμα: η Λατινική σαν «μάζα» έχει ανανεώσει την κελτική γλώσσα που μιλιόταν στις Γαλατίες, ενώ στη Γερμανική έχει δημιουργήσει μόνο «στοιχειώδεις» επιρροές δανείζοντάς της μεμονωμένες λέξεις και φόρμες, κ.λπ.). Η επίδραση και η «στοιχειώδης» επιρροή μπορεί να συμβεί και στους ίδιους τους κόλπους ενός έθνους, ανάμεσα σε διαφορετικά κοινωνικά στρώματα, κ.λπ.: δηλαδή μια νέα τάξη που καταλαμβάνει την εξουσία ανανεώνει «μαζικά»· ενώ η επαγγελματική αργκό κ.λπ., δηλαδή οι ιδιαίτερες ομάδες προκαλούν [μόνο] στοιχειώδη ανανέωση. Η καλλιτεχνική κριτική αυτών των ανανεώσεων έχει τον χαρακτήρα της «πολιτιστικής καλαισθησίας», και όχι της καλλιτεχνικής καλαισθησίας· δηλαδή για τους ίδιους λόγους που αρέσουν οι μελαχρινές ή οι ξανθές και μεταβάλλονται τα αισθητικά «ιδανικά», που είναι δεμένα με ορισμένες κουλτούρες.

Από το βιβλίο: Αντόνιο Γκράμσι, «Λογοτεχνία και εθνική ζωή», μετάφραση Χρήστος Μαστραντώνης, Εκδόσεις Στοχαστής, Αθήνα 1981, σ. 318.