BERTOLT BRECHT
ΣΟΝΕΤΤΟ ΥΠ’ ΑΡΙΘΜ.15
(Η ΧΡΗΣΗ ΧΥΔΑΙΩΝ ΛΕΞΕΩΝ)
Εγώ ο άμετρος, που ζω μετρίως, στα τρία μου
σας γράφω, φίλοι να το ξέρετε! Σο-
βαρά ποθώ χυδαία να σας ξεχέσω
- ανάγκη δεν σας έχω… μήτε χρεία μου!
Στο πήδημα τα λόγια φτιάχνουν καύλα:
το χαίρεται ο γαμιάς να λέει γα-μή-σι
- κι αυτός, που λέξεις έχει να σκορπίσει,
ποτέ του δεν θα κοιμηθεί σε τάβλα.
Γαμίκουλες καλούς η γλώσσα θά ’χει στέψει,
μόνο όταν το κοράσι τούς πιπώσει
στεγνά κι αγρίως -κοντά στο νου κι η γνώση.
Στεγνός στο πνεύμα μόνο μην και μείνω!
Η τέχνη του άντρα λέει: γαμώ με σκέψη∙
κι η πολυτέλεια: να γελάω, όταν χύνω!
Μετάφραση: Γιώργος Κεντρωτής.
Από το βιβλίο: Μπέρτολτ Μπρεχτ, «Σάουνα και συνουσία», ύψιλον / βιβλία, Αθήνα 2005, σελ. 43.
Yποθέτω πως, αν είσαι στην τέχνη επαρκής, την πολυτέλεια την έχεις εξασφαλισμένη. Βέβαια, την πολυτέλεια την έχουν και άτεχνοι. Οι τυχεροί. Αυτοί, με εκνευρίζουν.
ΑπάντησηΔιαγραφήΚοράσι; Πιπώσει; Νομίζω ότι δεν ήταν ακριβώς αυτές οι λέξεις στο μυαλό του Μπρεχτ. Γιατί κοράσι κι όχι κορίτσι; Στο πιπώσει δεν βρίσκω κάτι άλλο, αλλά κάτι δεν μου πάει ως αρχική μετάφραση
ΑπάντησηΔιαγραφή@ churchwarden: Α, εγώ δεν νοιάζομαι και δεν εκνευρίζομαι. Θέμα γούστου και προσωπικών προσηλώσεων βεβαίως!
ΑπάντησηΔιαγραφή@ Νεφέλη: Δεν ξέρω τι είχε στο μυαλό του ο Μπρεχτ. Ενδεχομένως το γνωρίζετε εσείς. Εγώ ξέρω τι είχε στο χαρτί του και τι βρήκα εκεί να διαβάσω και να μεταφράσω. Πάντως το "κοράσι" αντιστοιχεί στο "Weib" και το "πιπώσει" στο "auspumpen". Γιατί "κοράσι"; Πρώτον για να παρηχεί το "-ασι" με το "-ωσει" της άλλης λέξης. Δεύτερον γιατί έτσι θα το έγραφε και ο Σολωμός. Τρίτον, γιατί έτσι μου αρέσει. Γιατί "πιπώσει"; Μα αυτό ακριβώς σημαίνει το "auspumpen"!. Μιας και, όπως γράφετε, αυτό που διαβάσατε το θεωρείτε "αρχική μετάφραση" (την οποία σημειωτέον έχω εκδώσει), αν εσείς έχετε κάτι καλύτερο ή πιο προχωρημένο μεταφραστικά ή πιο κοντά στο γράμμα ή / και το πνεύμα του ποιήματος ή... ή... ή..., και σκοπεύετε να το καταθέσετε ως μετάφραση, σας παρακαλώ πολύ να το κάνετε (στην ώρα του, εννοείται). Για το καλό της ποίησης θα είναι. Η αφεντιά μου, πάντως, έως εδώ μπόρεσε να πάει...
@Νεφέλη:
ΑπάντησηΔιαγραφήΑπ' ό,τι καταλαβαίνω, σας προκάλεσε η μετάφραση, οπότε μόνο και μόνο απ' αυτό (όχι ότι συνιστά, βέβαια, το μοναδικό λόγο) η μετάφραση είναι επιτυχημένη. Σε τέτοιο ύφος έγραψε ο Μπρεχτ τα σονέτα του κι έτσι πρέπει να μεταφραστούν. Άλλο το ότι δε θα τολμούσε ο καθένας να τα μεταφράσει έτσι...
Όσο για το "Weib", στη νεότερη εποχή (κι όχι αυτήν του Eichendorff ή του Goethe), χρησιμοποιείται περιφρονητικά και θα μπορούσε να μεταφραστεί κι ως "γύναιο". Αλλά ο κ. Κεντρωτής σας κάλυψε, φαντάζομαι, με την απάντησή του.
@κ. Κεντρωτή:
Μια κι ο λόγος για "Σάουνα και συνουσία", εδώ (χωρίς πλάκα) κλείνουν μια σάουνα -κατόπιν καταγγελίας παρακαλώ- λόγω φρικτών οργίων ομοφυλοφίλων....
Οπότε...πιο επίκαιρος από ποτέ!
Θερμούς χαιρετισμούς!
@ elena: Μεταξύ μας, Έλενα, το "Σάουνα και συνουσία" είναι ποιητικώς ωραιότερο από τον τίτλο του πρωτοτύπου: "Sauna und Beischlaf".
ΑπάντησηΔιαγραφή@κ.Κεντρωτή:
ΑπάντησηΔιαγραφήΣυμφωνώ. Τι να κάνει, όμως, και η έρμη η γερμανική γλώσσα; Ένα "Schlafgemach und Beischlaf" (klingt beides so schrecklich korrekt!)θα μπορούσε ίσως να είναι μια λύση, αλλά συγκρίνεται..; Αν, δε, επιμένει κανείς στη σάουνα, "Sauna und Sauereien" θα ήταν μια passende λύση, από άποψη περιεχομένου επίσης. Μια φορά, "σάουνα και συνουσία" δε θα ήταν! Umso besser για τη μετάφραση! :ο)
@elena
ΑπάντησηΔιαγραφήΝομίζετε ότι συμφωνώντας διαρκώς με τον κ. Κεντρωτή, πρoσφέρετε στον ευατό σας δώρον ποιητικόν και μεταφραστικόν, στην δε μετάφραση που έχετε αφιερωθεί και υπηρετείτε, διεξόδους διαφορετικούς των "προτάσεων" του κ.καθηγητή; Υπηρετείστε την ποίηση, αγαπητή μου, και αφήστε την συνηγορία.
Υ.Γ Μακάρι να είσασταν η "νεφέλη"
Την καλησπέρα μου!
@ elena: Νομίζω ότι έχεις δίκιο. Έχουν και οι γερμανοί τα δικά τους ωραία, αλλά εδώ η τύχη της μετάφρασης εδέησε να είναι ά-φθονη. Χαίρε.
ΑπάντησηΔιαγραφή@ ΑΧΙ: Φίλτατε, η Έλενα -που δεν χρειάζεται ασφαλώς τη συνηγορία μου- δεν συμφωνεί (ευτυχώς!) πάντοτε μαζί μου, κάτι που φαίνεται και στο ΑΛΩΝΑΚΙ. Εγώ μάλιστα αυτό το ξέρω πολύ καλά από τις επανειλημμένες κατ' ιδίαν συζητήσεις μας. Αυτά προς αποκατάστασιν της αληθείας. Για τα λοιπά δεν μου πέφτει λόγος. Χαιρετώ σας!
όταν κάποιος είναι καλός μεταφραστής σε κάνει να ξεχνάς το πρωτότυπο.
ΑπάντησηΔιαγραφήαυτή τη φλασιά έχω φάει πολλές φορές με τις μεταφράσεις σου γιώργο, και ζηλεύω σφόδρα!
παρηχήσεις και μουσική ντύνουν κατάσαρκα τις ξένες λέξεις και φτιάχνουν κέρινα ομοιώματα που λιώνουν στη ζεστασιά της γλώσσας...
μένει καίριο και σωστό ένα κείμενο. ατόφιο.
Χωρίς να ξέρω γερμανικά, βρίσκω το σονέτο σου τεχνικά εξαιρετικό!
ΑπάντησηΔιαγραφήΔε θα ξεχάσω την έκπληξή μου, όταν είχα πρωτοδιαβάσει τις ρίμες εξ' απροόπτου και το είχα σχολιάσει. Είχα ενθουσιαστεί κυριολεκτικά. Θεωρώ το σονέτο εξαιρετικά δύσκολο είδος και το θαυμάζω πολύ! Συμφωνώ με την abttha! :)
@ abtha: Καλό είναι πάντως, εκλεκτή φίλη, να μην το ξεχνάμε το πρωτότυπο! Σε ευχαριστώ και για τα (γραπτά) καλά σου λόγια.
ΑπάντησηΔιαγραφή@ ghteytria: Και σένα σε ευχαριστώ, καλή συμπλόγκισσα (όπως θά έλεγε κι ο μπαρμπα-Γιάννης ο Σκαρίμπας). Οι "Ρίμες" του Σολωμού ήταν κοινή μετάφραση - του αείμνηστου Νίκου Παπαδόπουλου και δικιά μου. Εκπονήθηκε κυριολεκτικώς από κοινού: σε κοινές μεταφραστικές συνεδρίες. Και ήταν τολμηρό -νομίζω- το εγχείρημα να τις μεταφράσουμε προσφεύγοντας και στο επτανησιακό ιδίωμα, όπως έχει περάσει στο πρωτότυπο έγο του Σολωμού και όπως έπιβιώνει μέχρι σήμερα.
Επανέρχομαι και λέω ότι το τσιμπουκώσει ας πούμε, είναι πιο βατό από το πιπώσει. Δεν είναι θέμα σοκαρίσματος λοιπόν Έλενα, αλλά γλώσσας (και μην το εκλάβει κανείς το... γλώσσας ως λογοπαίγνιο). Και όσο για τον ΑΧΙ που μέχρι σήμερα έγλυφε (προς θεού ούτε αυτό να το εκλάβετε ως λογοπαίγνιο)τον Κεντρωτή, τώρα βλέπω να σας ψέγει επιδή συνηγορείτε στη μετάφρασή του. Και σας εύχεται να ήσασταν εγώ. Εγώ εύχομαι το αντίθετο ζηλεύοντας τις δικές σας μεταφράσεις.
ΑπάντησηΔιαγραφή@ νεφέλη: Ξέρετε, φίλη μου, γνωρίζω την λέξη που μου προτείνετε - καθόλου άγνωστη δεν μου είναι (ξέρω και κάμποσες άλλες σχετικές). Μόνο που μετρικώς δεν χωράει στον στίχο του μεταφράματος (ρίμα... μέτρο... αριθμός συλλαβών... θέση του τόνου - και λοιπά παρόμοια). Πέραν δε του ότι τό ένα ("πιπώσει") είναι ενεργητικό και το άλλο ("τσιμπουκωθεί") παθητικό, και η διάθεση του ποιητή, όπως φαίνεται από το πρωτότυπο, είναι ενεργητική. Την καλημέρα μου.
ΑπάντησηΔιαγραφή@elena-νεφέλη
ΑπάντησηΔιαγραφήΣτον ιστότοπο του Κώστα Κουτσουρέλη υπάρχουν τρία μεταφρασιολογικά ποιήματα. Νομίζω ότι θα σας βοηθήσουν διαβάζοντάς τα!
Σας αφιερώνω το ένα!
Καλημέρα σας!
Ζμπίγκνιεφ Χέρμπερτ
ΜΕΤΑΦΡΑΣΤΗΣ ΠΟΙΗΣΕΩΣ
Ωσάν αδέξια μέλισσα εφορμά
επάνω στο λουλούδι
λυγίζει τον ντελικάτο στήμονα
ανοίγει δρόμο μέσ' από τα πέταλα καθώς
μέσα από σελίδες λεξικού
πασκίζει να χωθεί
εκεί που βρίσκονται το άρωμα κι η γλύκα
και μολονότι συναχωμένος
δίχως γεύση
επιμένει
ωσότου κουτουλήσει
σε κάποιο κίτρινο ύπερο
εδώ τελειώνουν όλα
είναι απλώς αδύνατο
να φθάσει κανείς τη ρίζα του λουλουδιού
απ' το κεφάλι
περήφανη πολύ
η μέλισσά μας η καλή
ξαναβγαίνει
βουίζοντας θορυβωδώς:
χώθηκα μέσα!
σ' αυτούς
που δεν πολυπιστεύουν
δείχνει μια μύτη κίτρινη
απ' τη γύρη.
Ωραιότατο. Το θέμα με τις "χυδαίες" λέξεις στην ποίηση είναι να τις χρησιμοποιείς με τέτοιο τρόπο ώστε το τελικό αποτέλεσμα να μην είναι χυδαίο, αλλά να ισορροπεί προσεκτικά πάνω στην καθημερινή μας γλώσσα.
ΑπάντησηΔιαγραφήΓι' αυτό το λόγο νομίζω ότι (πέρα από τα προφανή του μέτρου κλπ) το "πιπώσει" είναι προτιμότερο από το "τσιμπουκώσει" που όπως και να το κάνουμε ακούγεται πιο "χυδαίο".
Βάζοντας μαζί το "πιπώσει" με το
(αθώο) "κοράσι" στην ίδια πρόταση ισορροπούμε αισθητικά, και μπορούμε να εστιάσουμε στο καθ' αυτό νόημα του ποιήματος και όχι σε μια ή δύο χυδαίες (υποτίθεται) λέξεις.
Στα καθ' ημάς, μόνο ο Λάγιος νομίζω πέτυχε κάτι ανάλογο, στη Μπαλάντα της Γαβριέλας και την άλλη για τους τραβεστί, που γράφτηκαν στο ίδιο πνεύμα.
@ σοφία κολοτούρου: Σε ευχαριστώ, Σοφία, για την παρέμβασή σου. Προσωπικώς δεν έχω κανένα πρόβλημα με καμμία λέξη της ελληνικής. Μου είναι όλες και χρήσιμες και πολύτιμες. Όταν μεταφράζεις, όμως, έμμετρο ποήμα, οφείλεις να λαμβάνεις υπόψη σου όλους τους κανόνες της τέχνης (και της επιστήμης!). Ούτε να παρατονίζεις (χάριν ευκολίας) ούτε να παράγεις κάθε τρεις και λίγο χασμωδίες, επειδή δεν σου βγαίνει η συνίζηση. Ούτε, βεβαίως, να σου κρεμάει ο στίχος με περίσσιες συλλαβές στις τομές ή στο τέλος. Και τα λοιπά.
ΑπάντησηΔιαγραφήΕννοείται ότι το πεδίο για νέες μεταφράσεις του ίδιου ποιήματος είναι ανοιχτό πάντα και για πάντα.
Εμένα, πάλι, το "κοράσι" μου αρέσει πολύ. Είναι καλύτερο, μάλλον, από οποιαδήποτε λέξη θα επέλεγα ο ίδιος. Το "τσιμπουκώσει" το προτιμώ σαφώς απ'το "πιπώσει"-μεταξύ άλλων, το αισθάνομαι πλησιέστερο στο πνεύμα του ποιήματος. Χυδαίες λέξεις δεν υπάρχουν. Υπάρχουν άνθρωποι, όμως, στων οποίων τα ώτα λέξεις ηχούν χυδαίες. Αυτό, όμως, είναι ζήτημα μιμιδιακής προσβολής, που θα 'λεγε και ο Richard Dawkins.
ΑπάντησηΔιαγραφή@ churchwarden: Συμφωνώ σε όλα, ιδίως με εκείνα που αφορούν το "μου αρέσει", για το οποίο και μάχομαι. Όλα είναι θέμα προσωπικού γούστου.
ΑπάντησηΔιαγραφήΠόση πρέπει να την έχει πόση
ΑπάντησηΔιαγραφήΚορασίδα να πιπώσει
κι ισως κι αν την τσιμπουκώσει
το μυαλό να ξεμπουκώσει
@ κουρτ βάιλ: Για δώσε βάση στην πεννιά:
ΑπάντησηΔιαγραφήΠρώτα να την ξεκουμπώσει
κι έπειτα να ξεμπουκώσει!
Άμα όμως την αγχώσει,
πάει κι η βρώση, πάει κι η πόση.
Πολύ λόγιο είναι, δεν μου κάνει, ας το μελοποιήσει ο Θάνος Μικρούτσικος.
ΑπάντησηΔιαγραφήΥ.Γ.
Στο αγχώσει ταιριάζει το χώσει,
όπως θα έλεγε και ο Γκάτσος που έχεις πιο πάνω
Στο ξεκουμπώσει πάει το... να τη στουμπώσει
Σ' έφαγα μουστάκια, που λέει κι ο Σταυρίδης (και μη μου πεις ότι δεν έχεις μουστάκια, σε είδα στο μετερίζι)
@ κουρτ βάιλ: Για δες και τούτο το συμβολικό.
ΑπάντησηΔιαγραφήΑν της τον χώσει,
θα την αγχώσει.
Αν του τον βγάλει,
θα πάει με άλλη.
Αν πάει με άλλη,
θ' αρχίσει η πάλη
η κλινική η μεγάλη
που λεν κραιπάλη.
Να της τον χώσει -
να ξεαγχώσει.
Να τη στουμπώσει -
να ταρατσώσει.
Κι αν είναι πάλι
να κάν' κεφάλι,
να μην κωλώσει:
διπλή τη δόση!
ύμνος κατά της ηθικολογίας και της ηθικής.
ΑπάντησηΔιαγραφήφοβερό!!!
μπορώ να σε βάλω στο blog μου;
Απ'ότι καταλαβαίνω από τα γραφόμενα εδώ και αλλού, βλέπε τον ετοιμοτρεπή κ.Μίχο, καλά κρατεί το φαλλοκουβεντολόι. Όσοι συμμετέχουν στην ποιητική φαλλοφορία, ας έχουν υπόψη τους και να μνημονεύουν τον Μάρεκ βαν ντερ Γιαχτ που το καυλί του είναι "το μισό από το δαχτυλάκιτου ποδιού, τα τρία τέταρτα απ'το μικρό δαχτυλάκι, αν το εξετάσεις πολύ διακριτικά κι επιεικώς,..." ο οποίος αναγκάστηκε να πιεί τα ομοιοπαθητικά φάρμακα που του πούλησε η Μίκα, με αποτέλεσμα να χάσει όχι μόνο τα μαλλιά του, αλλά ακόμα και φλούδες από το κεφάλι του, δίχως κανένα αποτέλεσμα. Έφτιαξε όμως ένα θαυμάσιο μυθιστόρημα.
ΑπάντησηΔιαγραφήΜην τα θέλουμε όλα δικά μας!
Σας χαιρετώ όλους σας!
Καλά κρασά!
@ ξένος: Βεβαίως και μπορείς!
ΑπάντησηΔιαγραφή@ ΑΧΙ: Ομολογώ ότι δεν πολυκατάλαβα τί κρύβεται πίσω από τις γραμμές σου, φίλτατε, αλλά ίσως φταίω κιόλας, καθότι είναι αργά και είμαι "μπαϊλντισμένος" από πολλά και διάφορα΄. Σε χαιρετώ