Τετάρτη 7 Μαρτίου 2007
ΕΝΑ ΣΟΝΕΤΤΟ ΤΟΥ ΔΑΝΤΗ ΕΙΣ ΔΙΠΛΟΥΝ
ΔΑΝΤΗΣ ΑΛΙΓΚΕΡΗΣ
[TANTO GENTILE E TANTO ONESTA PARE]
Tanto gentile e tanto onesta pare
la donna mia quand'ella altrui saluta,
ch'ogne lingua deven tremando muta,
e li occhi no l'ardiscon di guardare.
Ella si va, sentendosi laudare,
benignamente d'umilta' vestuta;
e par che sia una cosa venuta
da cielo in terra a miracol mostrare.
Mostrasi si' piacente a chi la mira,
che da' per li occhi una dolcezza al core,
ch'entender no la puo' chi no la prova:
e par che de la sua labbia si mova
uno spirto soave pien d'amore,
che va dicendo a l'anima:Sospira.
Από τη "Vita Nuova", κεφ. XXVI.
ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΒΕΑΤΡΙΚΗΝ
Τόσο είν’ ευγενική και τιμημένη
Η αγάπη μου, όταν άλλον χαιρετά,
Που κάθε γλώσσα τρέμει και σωπαίνει,
Και μάτι να την βλέπει δεν κοτά.
Ακούει που την παινούνε και πηγαίνει
Ντυμένη με σεμνότητα γλυκιά,
Που φαίνεται κάτω στη γης φερμένη
Να δείξει την ουράνιαν ευμορφιά.
Κι εις την καρδιά ’κεινού, που την κοιτάζει,
Από τα μάτια μια γλυκάδα χύνει,
Που όποιος την εδοκίμασε την κρίνει.
Και φαίνεται απ’ τα χείλη της πως βγαίνει
Μιά πνοή γλυκιά κι ερωτευμένη,
Που λέγει εις την ψυχήν ν’ αναστενάζει.
Μετάφραση: Αντώνιος Μάτεσις
(Από το περιοδικό της Ζακύνθου «Κυψέλη», έτος Α΄, φύλλον 10, Οκτώβριος 1884, σελ. 199).
ΣΟΝΕΤΤΟ
Τόση η ακριβή μου δείχνει καλοσύνη
Όταν τους άλλους γλυκοχαιρετά
Που ευθύς η κάθε γλώσσα τρεμοσβήνει
Και δεν τολμάει το μάτι να κοιτά.
Γεμάτη από χρηστή ταπεινοσύνη
Κάθε έπαινον ακούει, κι όλοι Θεά
Τη λένε που στον κόσμο ήρτε να μείνει
Για να θαυματουργεί παντοτινά.
Όποιος τη βλέπει τόσο ευχαριστιέται
Που από τα μάτια χύνει μια γλυκάδα
Οπού τη νιώθει αυτός που τη γευτεί,
Και λες πως απ’ την όψη της κινιέται
Ένα πνεύμα γεμάτο θεία λαμπράδα
Που –Στέναζε- γλυκά λέει στην ψυχή.
Μετάφραση: Σωτήρης Σκίπης
(Από το αθηναϊκό περιοδικό «Ακρίτας», έτος Β΄, τόμος Δ΄, Ιανουάριος-Φεβρουάριος 1906, τχ. 29-30, σελ. 4).
Καλημέρα!
ΑπάντησηΔιαγραφήΔιαβάζοντας κι αντιπαραβάλλοντας τις δύο μεταφράσεις δεν μπόρεσα να μην προσέξω την ομοιότητα του δεύτερου στίχου της τρίτης παραγράφου. Ο Σκίπης μεταφράζει:"που από τα μάτια χύνει μια γλυκάδα", ο δε Μάτεσις:"Από τα μάτια μια γλυκάδα χύνει".
Ιδιαίτερα με προβλημάτισε η χρήση της ασυμβατότητας "γλυκάδα" που (τυχαίως;) εμφανίζεται και στα δύο μεταφράσματα!
Ωστόσο, πέραν του ότι η μετάφραση του Σκίπη προηγείται χρονικά, δεν μας ξενίζει η χρήση αυτής της ασυμβατότητας στη μετάφρασή του, καθώς στο δεύτερο στίχο της τέταρτης παραγράφου συναντούμε μια παρόμοια ασυμβατότητα, τη "λαμπράδα", πράγμα που δεν ισχύει για τη μετάφραση του πρώτου.
Λαμβάνοντας λοιπόν τα παραπάνω υπόψη, θα μπορούσαμε να μιλήσουμε για επηρεασμό του Μάτεσι από το Σκίπη; Και κατά πόσο είναι κάτι τέτοιο θεμιτό; Το γεγονός ότι χρησιμοποιείται (όπως είπα παραπάνω) η συγκεκριμένη ασυμβατότητα με βάζει σε υποψίες. Είναι άραγε δυνατό δύο μεταφραστές να δώσουν την ίδια απόδοση, η οποία μάλιστα αποτελεί ασυμβατότητα κι επιπλέον τη στιγμή που ο ένας μεταφράζει σχεδόν έναν αιώνα μετά τον άλλο; Δε νομίζω.
Αναμένω "τα φώτα σας".
Λαμπρά, μαιτρ. Συμπληρώνω:
ΑπάντησηΔιαγραφήΤόσο ευγενική κι άσπιλη, να τη,
στον κόσμο η κυρά μου εμπρός διαβαίνει,
η κάθε γλώσσα τρέμοντας σωπαίνει,
να την κοιτάξει δεν τολμάει το μάτι.
Και προχωράει, παινέματα γιομάτη,
με θαυμαστή σεμνότη στολισμένη,
μοιάζει γι' αυτό στη γη να 'ναι φερμένη:
θαύμα να δείξει απ' τ' ουρανού τα κράτη.
Και τόσο ποθητή σαν την κοιτάξεις
που μήνυμα πάει στην καρδιά γλυκό
– το νιώθει μόνο αυτός που δοκιμάζει.
Κινώντας απ' την όψη της προστάζει
ένα όμορφο πνεύμα ερωτικό
και λέει στην ψυχή: Ν' αναστενάξεις.
Δάντη, Νέα ζωή, μτφ. Νίκος Κούρκουλος,
Εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου, 1996
@ Ελενα: Σωστές οι παρατηρήσεις σου, μα όλα εν τέλει μπορούν να συμβούν. Του Μάτεσι η μετάφραση προηγείται αυτής του Σκίπη (χωρίς αυτό να σημαίνει τίποτα... Αλλάζεις απλώς τους όρους, και το ερώτημά σου παραμένει το ίδιο. Βεβαίως και είναι δυνανατόν δύο μεταφραστές να δώσουν την ίδια απόδοση. Καμμιά φορά είναι και νόμιμο... Υπόσχομαι να τα ξαναππούμε επ' αυτού
ΑπάντησηΔιαγραφή@ Κουτσουρέλιος: Πρώτης γραμμής μεταφραστής ο Νίκος Κούρκουλος. Έχει μεταφράσει -μεταξύ άλλων πολλών- και το έργο του Δάντη γιά τη "δημώδη" γλώσσα. Ευχαριστώ για τη συμπλήρωση - ήταν παράλειψή μου.
Τι σου είναι τελικά αυτός ο "ορίζοντας προσδοκιών"...1986 θες να δεις και 1986 βλέπεις. Όντως δεν το πρόσεξα.
ΑπάντησηΔιαγραφήΠαρ' όλα αυτά, μου φαίνεται περίεργο να δίνουν δύο ή περισσότεροι μεταφραστές την ίδια απόδοση, τη στιγμή βεβαίως που πρόκειται για μια ασυμβατότητα, για απόκλιση από τη νόρμα. Εξάλλου, αυτό είναι που χαρακτηρίζει και ξεχωρίζει τον έναν λογοτέχνη απ' τον άλλο, όπως και κάθε άνθρωπο (κατ' επέκταση μεταφραστή) γενικά.
Δένω λοιπόν κόμπο την υπόσχεση και περιμένω υπομονετικά μια λεπτομερέστερη απάντηση-συζήτηση (ίσως τον Απρίλιο;).
Bis bald!
@ Ελενα: Θεωρώ ότι είναι πολύ πιο περίπλοκο το όλον πράγμα. Κανονικά, από τη μία μεριά, δεν απαγορεύεται τίποτα (...πλην, ίσως, του ίδιου του "απαγορεύεται"). Έλα, όμως, που, από την άλλη μεριά, "δεν επιτρέπεται" (!) να επικαλεσθείς άγνοια, διότι είσαι αυτομάτως εκτός "του πραγματος", με το οποίο καταπιάνεσαι. Τελικώς, Έλενα, μεταφράζουμε καταπώς μας λέει και κατακεί που μας πάει το (γλωσσικό - ποιητικό) ένστικτό μας. Η συζήτηση μας, βεβαίως, να γίνει εκ του σύνεγγυς τον Απρίλιο. Χαίρε
ΑπάντησηΔιαγραφή´@γιώργος κεντρωτής
ΑπάντησηΔιαγραφήΑπίστευτο το τί διαστάσεις παίρνει το διαδθκτιακό σας/μας αρχείο! (Καλημέρα, πέρασα από το γραφείο, όπου και μπορώ να μπλογγάρω ελληνιστί.)
@ Κουτσουρέλιος
Στο ποστ για τον Πετράρχη επανήλθα με εκτενέστερο σχόλιο που διευκρινίζει εκείνο στο οποίο απαντήσατε - ελπίζω ότι θα το είδατε!
Και μια πρόχειρη εκδοχή για άσκηση και παίγνιο:
ΑπάντησηΔιαγραφήΤόσο τζεντίλε και τόσο ονέστα
η κυρά μου τους άλλους όταν χαιρετάει
Μάτι κακό τριγύρω δεν "πετάει"
κι η κάθε γλώσσα παύει πια να δίνει ρέστα
Βαδίζει και ακούει να την παινεύουν
φορώντας το σεμνό της μισοφόρι
και γύρω της θνητοί σαν δορυφόροι
τον ουρανό στη γη εκστατικοί χαζεύουν
κι όποιος κοιτά και τη θαυμάζει
του στέλνει τη ματιά της τη γλυκάδα
που όποιος δοκίμασε δεν την αντέχει
κι αυτή στα χείλη λες πως έχει
του έρωτα αναπνοή σαν πρωινή φρεσκάδα
που κάνει την ψυχή ν' αναστενάζει
@ iren oyitsak: Υπέροχο και γουστάρω! Επιτρέψτε μου δυό λογάκια, απ' αφορμή το σχόλιό σας. Μια ωραία ρίμα είναι και το "ονέστα - έχωνές τα". Ενδιαφέρον έχει και το "μισοφόρι - μισθοφόροι". Θα μου πείτε ότι στον Δάντη δεν κολλάνε!... Μα πώς, τι λέτε;! Άμα θέλετε εσείς (και λοιποί της ars poetica / translatoria θεράποντες) όλα κολλάνε σε όλους. Υποκλίνομαι, υποκλίνομαι.
ΑπάντησηΔιαγραφήΈχω μεταφράσει κι εγώ Χούγκο φον Χόφμανσταλ αλά μανιέρ ντε Νίκος Τσιφόρος. Μην τολμήσει όμως κανείς να με πιέσει να τα κοινοποιήσω. Ας το κάνουν μετά θάνατον οι ατυχείς κληρονόμοι μου... Μετά από 50 τουλάχιστον χρόνια, οπού λέω να την κοπανήσω... - τί ύβρις Θεέ μου!... Ήμαρτον (αόριστος β΄ του "αμαρτάνω", ως γνωστόν...).
Προς Καλλίμαχον
ΑπάντησηΔιαγραφήΤο είδα, φίλτατε, το επισχόλιό σου. Για τον δεκατρισύλλαβο, συμφωνώ και υπερθεματίζω. Ο Μαβίλης, παρότι λάτρης φανατικός του κλασσικού endecasillabo, έγραψε κάποτε ένα σκωπτικό δίστιχο για τους πολέμιους αυτής της μείζονος πολυλαϊκής μετρικής καινοτομίας:
Τα ψέλνω ενός καταραμένου δικολάβου
που αρνείται το ρυθμό του δεκατρισυλλάβου.
Όσο για την μεταφραστική σύγκριση της ιδικής μου ταπεινότητος με τον μαΐστορα Κεντρωτή, ο ίδιος κάποτε όρισε με ανελέητη κριτική οξύνοια τις διαφορές μας, αποκαλώντας τον εαυτό του "Αλεξανδρινό". Μετά απ' αυτό, ο μόνος δρόμος που απομένει ελεύθερος για όλους εμάς τους υπόλοιπους είναι εκείνος του "Κλασσικού". Τους Πρωταθλητές, και δη τους γαυριώντες, δεν τους παίζεις στην έδρα τους...
Κουτσουρέλιε, Κουτσουρέλιε!...
ΑπάντησηΔιαγραφή"...ενός ξεμωραμένου δικολάβου" πρέπει να είναι το σωστό. Παραθέτω από μνήμης.
ΑπάντησηΔιαγραφή